Mianem „czasowniki percepcji wzrokowej” określa się takie czasowniki jak widzieć, zobaczyć, patrzeć i inne o podobnym znaczeniu. W odniesieniu do czasowników percepcyjnych w językach naturalnych przyjmuje się powszechnie rozróżnienie wprowadzone przez Rogersa (Rogers 1971 ), w polskiej literaturze językoznawczej rozpowszechnione przez Grzesiaka (Grzesiak 1983 ) tzw. czasowników stanowych (np. widzieć), czynnościowych (np. patrzeć) i opisowych (np. wyglądać).
Co najmniej od lat 80-tych uznaje się (por. Wierzbicka 1980), że pojęcia 'percepcja’, ’ (s)postrzeganie’) (ani też czasowniki percypować, (s)postrzegać) nie powinny służyć do opisywania znaczeń odpowiednich wyrażeń języka naturalnego odnoszących się do wrażeń zmysłowych. Pojęcia te są bowiem definiowane przez poszczególne dyscypliny naukowe (np. psychologię, psychofizjologię, teorię poznania), natomiast znaczenia słów języka naturalnego są niezależne od rozmaitych ustaleń różnych dyscyplin naukowych. Współczesna semantyka językoznawcza (dział językoznawstwa zajmujący się opisem znaczeń wyrażeń języków naturalnych) zakłada, że definicje znaczeń powinny odwoływać się do jak najprostszych pojęć (najlepiej elementarnych i uniwersalnych, czyli obecnych we wszystkich językach). Wskazywała na to m. in. Wierzbicka (Wierzbicka 1980), twierdząc, że nie sposób odpowiadać na pytanie, co znaczy słowo widzieć (lub to see), za pomocą definicji typu ’ (s)postrzegać wzrokiem’ (lub 'to perceive by sight’), bo definicja taka w rzeczywistości nic nie wyjaśnia. Przeciwnie, to pojęcie percepcji (wzrokowej) najpewniej jest fundowane na prostszym 'widzeniu’, a sama ’percepcja’ jest rezultatem uogólnienia pojęć odnoszących się do poszczególnych zmysłów. Zatem definicje znaczeń odpowiednich czasowników „percepcyjnych” nie powinny odwoływać się do abstrakcyjnych pojęć, bo to właśnie te pojęcia rozumiemy przez odwołanie się do poszczególnych słów nazywających odpowiednie stany i czynności percepcyjne takie jak patrzeć – widzieć, słuchać – słyszeć, wąchać, smakować, dotykać – poczuć (zapach, smak).
Źródła
- Dobaczewski Adam, „Zjawiska percepcji wzrokowej. Studium semantyczne”, KLF UW, Warszawa 2002.
- Grzesiak Roman, „Semantyka i składnia czasowników percepcji zmysłowej”, Ossolineum, Wrocław 1983.
- Rogers Andy, „Three kinds of physical perception verbs”, „Chicago Linguistics Society” 1971 7.
- Wierzbicka Anna, „Lingua Mentalis. The Semantics of Natural Languages”, Academic Press, Sydney 1980.
Artykuły powiązane
- Dobaczewski, Adam – Patrzeć
- Piotrowska, Agnieszka Ewa – Czasownik baczyć
- Piotrowska, Agnieszka Ewa – Czasownik obaczyć
