Zmysł smaku w polszczyźnie Pole leksykalne zmysłu smaku w polszczyźnie nie jest rozbudowane – zwłaszcza jeśli porówna się je z polami percepcji wzrokowej lub słuchowej. Nadawca dysponuje zaledwie kilkoma czasownikami opisującymi aktywną lub bierną percepcję smakową: smakować coś (językiem), smakować (jakoś), czuć, próbować, kosztować. Do pola percepcji smakowej można ponadto […]
Zawisławska, Magdalena
8 wpisów
1. Ile i jakie mamy zmysły? Problematyczna jest liczba naszych zmysłów. W biologii wyróżnia się ich aż dziewięć: wzroku, słuchu, smaku, zapachu, dotyku, nocycepcji (zmysł bólu), temperatury, równowagi, propriocepcji (zmysł ułożenia części ciała względem siebie oraz napięcia mięśniowego). W języku polskim istnieje pięć podstawowych nazw zmysłów: wzroku, słuchu, zapachu, smaku […]
Uniwersalny słownik języka polskiego wyróżnia dwa hasła: zmysłoraz zmysły (plurale tantum). Dla leksemu zmysły słownik podaje następującą definicję, por.: a) „zdrowie psychiczne, równowaga psychiczna”, Odzyskiwać, odzyskać zmysły. b) „namiętność, pożądanie seksualne, popęd płciowy”, Głęboko uśpione zmysły. (USJP) Zwykle w tym pierwszym znaczeniu wyraz ten jest członem stałych związków frazeologicznych: np. […]
W leksyce odnoszącej się do percepcji można zaobserwować liczne zapożyczenia pomiędzy poszczególnymi polami zmysłowymi. Zjawisko przypisywania danemu zmysłowi wrażeń pochodzących z innych zmysłów nosi nazwę synestezji i jest stosunkowo częste w różnych językach. Irmina Judycka wyróżnia synestezje wyrazowe i frazeologiczne. Przykładem synestezji wyrazowych etymologicznych (zleksykalizowanych) może być wyraz brzydki, który […]
W słownikach języka polskiego zarejestrowany jest frazeologizm szósty zmysł. W Uniwersalnym słowniku języka polskiego wyrażenie to jest definiowane jako „zdolność wyczuwania, dostrzegania oznak niezauważanych przez innych, często pozwalająca uniknąć niebezpieczeństwa; intuicja, wyjątkowa wrażliwość” i traktowane jako synonim intuicji. Krystyna Waszakowa pisze, że „o intuicji mówi się także, że jest dodatkowym […]
Czasowniki oznaczające sytuację postrzegania wzrokowego były zwykle analizowane w ramach większej grupy predykatów percepcyjnych, odnoszących się do zmysłu słuchu, czucia, czy smaku. Według J. Apresjana, który podjął próbę wyróżnienia klas systemów składających się na obraz człowieka w języku, percepcja jest najbardziej autonomiczna, ponieważ „[…] zachodzi sama z siebie, niezależnie od […]
Jak wiadomo, węch u człowieka nie jest tak rozwinięty jak zmysł wzroku czy słuchu. Część znanych zapachów to tzw. percepcje jednostkowe, czyli takie, które są natychmiastowo rozpoznawane, za pomocą jednego rzutu uwagi. Jak zauważa M. Bugajski (Bugajski 2004: 38-39), istnieje jednak wiele zapachów, których do tej klasy nie sposób zaliczyć, […]
Czasowniki percepcji wzrokowej , takie jak zobaczyć, ujrzeć, dostrzec, spostrzec są często wykorzystywane do opisu zjawisk bardziej abstrakcyjnych, rozgrywających się przede wszystkim w psychice człowieka. Taki zabieg, polegający na przeniesieniu materiału leksykalnego, związanego z postrzeganiem wzrokowym, na zupełnie inną sytuację, można opisać w kategoriach metafory lub metonimii. Metaforę definiuję tu […]