Styl somatyczny

Styl somatyczny jest terminem ukutym przez Richarda Shustermana (Shusterman 2011) i stanowi ważny element jego koncepcji somatoestetyki. Jest to termin niezwykle nośny, termin o bardzo szerokim zakresie i niezwykle istotny w kontekście sensualności. Mówiąc o stylu, badacz sięga do łacińskich korzeni słowa, do jego etymologii, a więc do stylus, które w starożytnym Rzymie oznaczało zaostrzony przedmiot służący do rytowania i pisania na drewnianych tablicach pokrywanych woskiem (podkreślona tu zostaje pierwotna więź pomiędzy ciałem i sposobem wypowiedzi). Z czasem zakres słowa został przeniesiony na wypowiedzi ustne i pisane (styl wypowiedzi, styl pisania), a sam styl stał się jakością estetyczną. Etymologia słowa styl wskazuje jednoznacznie na somatyczność, z jednej strony chodzi bowiem o oralność i głos, z drugiej o cielesny gest zapisu, inskrypcji – ze swej natury styl jest somatyczny, a każdy styl – jak stwierdza Shusterman – jest w pewien sposób stylem somatycznym (Shusterman 2011:147). Trzeba by jednak dodać, żaden ze stylów somatycznych nigdy nie jest taki sam, każdy jest jedyny, wyjątkowy i niepowtarzalny, co odnosi się zarówno do stylów zachowania, ubioru, jak i do każdego stylu artystycznego.

Styl somatyczny – jak twierdzi Shusterman – nie jest jedynie zewnętrznym obrazem charakteru człowieka, ale integralnym wyrazem (lub aspektem) charakteru, a to dlatego, że sam charakter wyraża się przez zachowanie i postawę somatyczną. Shusterman dzieli style somatyczne na ogólne („generic”, mogą to być np. różne odmiany dress code: formal, semi-formal, buisness informal smart casual, buisness casual, mogą to być również style etniczne: np. szkocki, hasydzki, japoński, itd. albo taste-group styles: hip-hop, corporate, prepie) i indywidualne („personal”); style indywidualne mogą istnieć w obrębie ogólnych.

Rozpoznawanie stylu somatycznego gwarantuje pięć zmysłów (w pierwszej kolejności wzrok, a potem słuch (percepcja na odległość, kwestia niepowtarzalnego głosu) i dalej zapach, smak oraz dotyk, a obok nich także propriocepcja, a więc czucie głębokie, zmysł kinestetyczny – idzie tu głównie o sposób, w jaki ciało wchodzi w interakcje z otoczeniem.

Shustemanowskie pojęcie stylu somatycznego można by nieco rozszerzyć i odnieść także do tekstów literackich. Odnosiłoby się ono wówczas w pierwszej kolejności do tekstów, w których mamy do czynienia ze stałą obecnością ciała, tekstów, w których ciało jest silnie stematyzowane, a zarazem do tekstów, w których łatwo dostrzegalna jest ekwiwalencja pomiędzy ciałem i znakiem. Istotnym elementem różnicującym literackie style somatyczne jest niepowtarzalny rytm każdego tekstu.