Słownictwo tworzące polską terminologię muzyczną ma w bardzo dużym stopniu charakter internacjonalny. Podstawowy kierunek – wspólny dla wszystkich języków europejskich – zapożyczania to łacina przez język włoski (Grynkiewicz 1987, Dąbkowski 1989). Pierwszym znanym do dziś podręcznikiem muzyki jest „Tabulatura muzyki” (1647) autorstwa krakowskiego drukarza Jana Aleksandra Gorczyna (ok. 1618 – po 1694) (Dąbkowski 2010: 11).
Pełna lista terminów z zakresu teorii muzyki musiałby liczyć kilka tysięcy pozycji. Jedynie podstawowe z nich są rejestrowane w słownikach ogólnych języka polskiego jako terminy pojawiające się w tekstach niespecjalistycznych. Np. „Słownik języka polskiego” (1959-69) pod red. Witolda Doroszewskiego (Doroszewski 1997) rejestruje następujące terminy złożone z członem muzyka: muzyka absolutna, muzyka atonalna, muzyka instrumentalna, muzyka kameralna, muzyka konkretna, muzyka symfoniczna, muzyka wokalna – przy czym tę listę rodzajów muzyki można by z łatwością rozszerzyć do co najmniej kilkudziesięciu pozycji. Oprócz języka ogólnego liczne terminy muzykologiczne wykorzystywane są np. w teorii literatury
Podstawowy zasób polskich terminów z zakresu muzykologii to: muzyka, dźwięk, nazwy wysokości dźwięków (literowe i solmizacyjne), nazwy kolejnych oktaw, interwał, skala muzyczna, gama i tonacja. Ponadto do najczęściej pojawiającego się zasobu terminów należą także terminy związane z poszczególnymi elementami muzycznymi (np. melodia, rytm, metrum, harmonia), nazwy form muzycznych (np. motyw, fraza, zdanie muzyczne, okres), terminy związane z notacją muzyczną (partytura, pięciolinia, klucz, znaki chromatyczne, nuta, pauza) (Dąbkowski 2010: 5-8).
Wyczerpujący językoznawczy opis terminów (nie tylko polskich) z zakresu terminologii muzycznej (muzykologicznej) stanowią artykuły, monografie, słowniki i zbiory artykułów autorstwa Grzegorza Dąbkowskiego (Dąbkowski 1989, 1991, 1994, 1997, 2004, 2008, 2010).
Źródła
- Dąbkowski Grzegorz, „Europejska terminologia muzyczna”, WSP, Kielce 1997.
- Dąbkowski Grzegorz, „Jak opisujemy muzykę? Zbiór szkiców”, Wydawnictwo Takt, Warszawa 2008.
- Dąbkowski Grzegorz, „Kształtowanie się polskiej terminologii muzycznej”, ASPRA-JR, Warszawa 2010.
- Dąbkowski Grzegorz, „Polska terminologia z zakresu teorii muzyki”, WSP, Kielce 1991.
- Dąbkowski Grzegorz, „Problem zapożyczeń w polskiej terminologii muzycznej”, „Język Polski” 1989, nr 3-5.
- Dąbkowski Grzegorz, „Siedmiojęzyczny słownik terminów muzycznych: włosko-francusko-angielsko-niemiecko-rosyjsko-czesko-polski”, Wydawnictwo Takt, Warszawa 2004.
- Dąbkowski Grzegorz, „Z zagadnień terminologii muzycznej”, WSP, Kielce 1994.
- Grynkiewicz Marek, „Najnowsze zapożyczenia w polskim słownictwie muzycznym”, „Język Polski” 1987, nr 3-5.
- „Słownik języka polskiego PWN” pod red. Witolda Doroszewskiego, PWN, Warszawa 1997 [CD-ROM].
Artykuły powiązane
- Żurowski, Sebastian – Klasyfikacje nazw dźwięków
- Żurowski, Sebastian – Terminologia specjalistyczna w percepcji słuchowej
- Żurowski, Sebastian – Opozycja dźwięk – dźwięk mowy
- Zalewski, Cezary – Percepcja muzyki i śpiewu w literaturze pozytywizmu
- Żurowski, Sebastian – Muzyka (pojęcie)
