Szał uniesień Władysława Podkowińskiego (1894, olej na płótnie, 310 x 270 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie) to jeden z najbardziej znanych polskich obrazów, uznawany za pierwsze dzieło symbolistyczne w naszym malarstwie, a równocześnie płótno oddziałujące na odbiorcę niekonwencjonalnym w epoce Młodej Polski ujęciem erotycznego tematu. Dzieło wpisuje się w „zmysłocentryczną” […]
Bajda, Justyna
11 wpisów
Młodopolska ekfraza poetycka należała do popularnych na przełomie XIX i XX wieku wierszy o sztuce, których zasadniczą cechą było wykorzystanie opisu unaoczniającego, oddziałującego na wyobraźnię i zmysł wzroku potencjalnego odbiorcy. W latach 1890-1918 powstawały utwory odsyłające czytelnika do różnych dziedzin sztuki (malarstwo, rzeźba, architektura, rzemiosło, ogrodnictwo) dawnej i współczesnej, przedstawień […]
Zasadniczą cechą secesji było zacieranie granic między poszczególnymi rodzajami działań artystycznych, dążenie do ich syntezy oraz oddziaływanie na zmysły odbiorcy (głównie wzrok, ale też dotyk) za pomocą różnych bodźców plastycznych. Przykłady realizacji utrzymanych w stylistyce secesyjnej można wskazać w różnorodnych dziedzinach sztuki (architektura, malarstwo, grafika, rzeźba) oraz rzemiosła (witraż, meble, […]
Jednym z wariantów horacjańskiego toposu ut pictura poesis jest dążenie do szeroko rozumianej literackości malarstwa (ut poesis pictura). Zagadnienie to obejmuje kwestie narracyjności sztuk plastycznych, zastosowania do nich kategorii opowiadania czy opisu (Poprzęcka 1986), ale także pytanie o alegorię, symbol i metaforę, które, utożsamiane ze zjawiskiem wyłącznie językowym, stały się […]
Inicjał (łac. initium – początek) to litera rozpoczynająca pierwsze zdanie tekstu (prozą lub wierszem) bądź jego wybranego fragmentu (części, rozdziału, akapitu, kolumny tekstu), różniąca się od pozostałego pisma wielkością (zajmuje kilka wierszy, występuje ponad tekst, wybiega na margines), krojem czcionki, kolorem i ozdobnością. Ostatnia cecha wiąże się z możliwością wprowadzenia […]
Zasadniczą przesłanką francuskiego malarstwa impresjonistycznego była zmysłowa – wzrokowa – percepcja rzeczywistości i rejestracja na płótnie zmienności wrażeń optycznych odbieranych w trakcie subiektywnego, biernego oglądu. Sytuując impresjonizm w perspektywie zmysłocentrycznej, wśród przyjętych przez artystów (m.in. Claude Monet, Edgar Degas, Auguste Renoir) założeń, należy podkreślić znaczenie subiektywnej percepcji współczesnej rzeczywistości, wzrokowego […]
Wizerunek kobiety w literaturze i sztuce polskiej końca XIX stulecia jest niejednolity i pełen sprzeczności. Z jednej strony wiąże się z lękami i znużeniem epoki schyłkowej, z drugiej – odzwierciedla tempo przemian i nowy porządek w intymnych sferach życia kobiety. Sensualność, erotyzm, kobiece ciało poznawane dzięki wszystkim zmysłom – to […]
Impresjonizm literacki, definiowany przez Słownik terminów literackich jako „istotny komponent większości literatur europejskich” przełomu XIX i XX wieku (Głowiński 1989: 194), nie jest pojęciem jednoznacznym. Jego powszechnie przyjęte rozumienie odsyła do awangardowego kierunku malarskiego, ukształtowanego we Francji w latach 70. XIX wieku (m.in. Claude Monet, Auguste Renoir, Edgar Degas, Alfred […]
Kobiece ciało jest jednym z najczęściej omawianych, a równocześnie jednym z najsilniej nacechowanych sensualnie motywów w poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Zazwyczaj przywołuje się w tym kontekście erotyki pochodzące z II serii jego Poezji (1894) oraz – w większości zawarte w III tomie wierszy (1898) – poetyckie ekfrazy, opisujące malarskie i rzeźbiarskie […]
Zmysłowość, rozumiana jako eksponowanie cielesności oraz sugerowanie doznań erotycznych, była jednym z najważniejszych zagadnień podejmowanych w sztuce i w literaturze przełomu XIX i XX wieku, w tym także przez twórców młodopolskich. Młodopolscy malarze rzadko i tylko w pośredni sposób – poprzez przywołanie atrybutów – odwoływali się do popularnego jeszcze w […]