Według definicji słownikowej, tułów to ’ciałoludzkie lub zwierzęce prócz głowy i kończyn; główny odcinek ciała’. Uwagę zwraca”negatywny”charakter pierwszej części tej definicji, równoznaczny ze”stwierdzeniem braku”innych części ciała: głowy i kończyn. Definicja ta prawdopodobnie odpowiada potocznemu, typowemu wyobrażeniu tułowia, pojęciowo wyodrębnianego poprzez”oddzielenie”odeń innych części ciała.”Tułów”jest postrzegany jako element łączący anatomicznie odrębne części ciała,”spajający”je. Jako 'główny odcinek ciała’ tworzy on centralną część ludzkiej postaci. Jest również największym”elementem konstrukcyjnym”ciała człowieka, stanowiącym podstawę wszystkich innych części ciała. Obecność tej cechy semantycznej zauważamy w metaforycznych rozszerzeniach znaczeń synonimicznych jednostek leksykalnych: korpus i kadłub. Mogą one bowiem służyć określaniu 'głównej, centralnej, najważniejszej części czegoś’. Słowniki języka polskiego wymieniają kilka metaforycznych rozszerzeń znaczenia leksemu korpus, na przykład: 'główna część budowli […]; część centralna budynku o charakterze reprezentacyjnym’; 'główna, tworząca całość część jakiegoś urządzenia, maszyny, przyrządu’. Podobną wartość konotacyjną rozwijają wyrażenia: korpus oficerski/dyplomatyczny/konsularny, jednoznacznie implikujące cechę 'coś dużego, ważnego, wyróżnianego ze względu na swe znaczenie’. Z leksemem kadłub łączy się podobna konotacja, sygnalizowana przez metaforyczne znaczenie: 'element konstrukcji, stanowiący jej trzon, podstawę, łączący w jedną całość pozostałe elementy’ (por. kadłub samolotu, okrętu).
Zakres łączliwości frazeologicznej leksemu tułów jest jednakże niewielki. Jako utrwalone połączenia wyrazowe są wymieniane jedynie związki: tułów człowieka,zwierzęcia; ćwiczyć skłony tułowia. Słownik frazeologiczny Stanisława Skorupki w ogóle nie notuje hasła tułów, co oznacza zapewne, że autor nie odnalazł w zasobie leksykalnym polszczyzny stałych i łączliwych związków wyrazowych, których ośrodkiem byłby analizowany leksem.
Żadna z części tułowia nie jest”wyposażona”w narządy zmysłów, umożliwiające bezpośredni kontakt z innymi ludźmi czy”odbieranie informacji ze świata”. Ograniczona ruchomość tułowia uniemożliwia też: wykonywanie kulturotwórczych czynności wymagających dużej swobody, czy sprostanie skomplikowanym i precyzyjnym funkcjom ruchowym. Sam wyraz tułów nie odgrywa więc istotniejszej roli jako leksykalny wykładnik kategorii sensualności, ale jako nazwa 'głównego odcinka ciała’ stanowi istotną część struktury konceptualnej somatyzmów, tworzy ogólną ramę pojęciową, której szczegółowe wykładniki leksykalne wiążą się z nazwami”anatomicznych części”tułowia, usytuowanych”z przodu”,”z tyłu”i”z boku”. Z ramą pojęciową”tułowia”łączą się na tej zasadzie wyrazy: pierś, brzuch (talia, pas), plecy (grzbiet, barki, kark) i bok.
Źródła
- „Inny słownik języka polskiego”; pod red. Mirosława Bańki; PWN, Warszawa 2000 (Isjp.Bań).
- Skorupka Stanisław; „Słownik frazeologiczny języka polskiego”; Wiedza Powszechna, Warszawa 1985 (Ss.fraz.)
- „Słownik języka polskiego”; pod red. Witolda Doroszewskiego; PWN, Warszawa 1958 (SJP.Dor.)
- „Słownik języka polskiego”; pod red. Mieczysława Szymczaka; PWN, Warszawa 1996 (SJP.Szym.)
Artykuły powiązane
- Filar, Dorota – Noga
- Filar, Dorota – Ręce
- Filar, Dorota – Noga jako bodziec dla zmysłów
