Przymiotniki oznaczające cechy odbierane smakiem podlegają licznym przesunięciom metaforycznym. W dużej mierze wynika to z faktu, że leksemy te przywołują zwykle silne konotacje, zwłaszcza konotacje wartościujące (Danielewiczowa 1993). Silne skojarzenia określeń smaków z przyjemnością bądź przykrością sprawiają, że przymiotniki smakowe są często używane w opisie tych elementów rzeczywistości, które podlegają […]
Bronikowska, Renata
9 wpisów
1. Zakres pola W literaturze dotyczącej czasowników percepcyjnych wyróżnia się zazwyczaj trzy typy semantyczne predykatów (Apresjan 1995: 43-44, Paduceva 2000:189-190). Dwie grupy zawierają czasowniki opisujące percepcję z punktu widzenia osoby postrzegającej. Do jednej z nich należą predykaty zdarzeniowe oznaczające zdarzenie, w tym przypadku odbiór bodźca zmysłowego, które zachodzi bez udziału […]
1. Zakres pola Centrum pola semantycznego nazw cech odbieranych smakiem stanowią przymiotniki słodki, gorzki, kwaśny i słony. Oznaczają one cztery z pięciu wyróżnianych w nauce podstawowych doznań smakowych, za których odbiór odpowiadają poszczególne receptory smakowe. Tym piątym doznaniem, nieistniejącym w świadomości potocznej, jest niedawno wykryty smak umami – „pikantny lub […]
1. Zakres pola Nazwy cech odbieranych smakiem stanowią grupę niejednorodną. W jej obrębie można wyróżnić dwie klasy przymiotników: opisowe i wartościujące. Wśród przymiotników opisowych znajdują się nazwy zarówno podstawowych jakości smakowych (np. słodki), jak i doznań określonych bardziej szczegółowo (np. pieprzny). Opisowi towarzyszy z reguły wartościowanie, stanowi ono jednak konotacyjny, […]
1. Zakres pola W opisach pól semantycznych percepcji zmysłowej wyróżnia się zazwyczaj trzy typy semantyczne predykatów: czasowniki oznaczające bierny odbiór bodźców zmysłowych przez subiekt (np. widzieć, słyszeć), czasowniki oznaczające percepcję czynną – celowe działania subiektu nakierowane na odbiór bodźców (np. patrzeć, słuchać) oraz czasowniki opisujące sytuację odbioru bodźca od strony […]
Zakres pola Przymiotniki określające stopień wilgotności obiektu należą do grupy nazw cech odbieranych dotykiem, a w jej obrębie do przymiotników nieagentywnych, oznaczających cechy, do których odbioru wystarczy kontakt z danym obiektem bez użycia siły. Centrum tego pola stanowią opozycyjne wobec siebie leksemy mokry‘pokryty wodą’ i suchy‘niepokryty wodą’. Opozycja między przymiotnikami […]
Zakres pola Przymiotniki oznaczające cechy obiektu, które mogą spowodować zmianę relacji między stykającymi się obiektami, należą do agentywnych nazw cech odbieranych dotykiem. W obrębie tej grupy można wyróżnić dwie podgrupy leksemów: a) przymiotniki oznaczające cechy, które mogą spowodować przesunięcie się jednego z obiektów po powierzchni drugiego: śliski, oślizgły (występujący także […]
Nazwy cech odbieranych dotykiem stanowią grupę semantyczną bardzo podatną na procesy metaforyzacyjne. Wynika to z różnych przyczyn. Przede wszystkim, oznaczają one cechy bezpośrednio dostępne doświadczeniu, co sprawia, że mogą być przydatne w opisie zjawisk, które takiemu bezpośredniemu poznaniu się wymykają, jak np. uczucia. Zwykle przywołują również silne konotacje wartościujące, i […]
Pole semantyczne nazw cech odbieranych dotykiem jest częścią pola semantycznego przymiotników oznaczających cechy fizyczne obiektów. To, jakie leksemy wchodzą w jego skład, było już niejednokrotnie przedmiotem refleksji językoznawców, przy czym można zauważyć znaczne różnice pomiędzy polami wyznaczonymi przez poszczególnych badaczy (por. Pisarkowa 1975: 132-133, Nagórko 1987: 103, Pajdzińska 1996: 125). […]