Na mapie polskiego pozytywizmu to właśnie Bolesław Prus zajmuje absolutnie wyjątkowe miejsce, jeśli idzie o powiązanie przedstawień zmysłu smaku z postulatami dietetyki oraz higieny i racjonalności odżywiania. Szczególnie tam, gdzie pisarz mógł przemawiać bezpośrednio własnym głosem – a więc w kronikach i felietonach – po wielokroć dawał do zrozumienia, że […]
Smaki
11 wpisów
Proza Henryka Sienkiewicza jest bodaj najlepszym unaocznieniem powiązania zmysłu smaku z odczuciami odrazy i abominacji. Podczas gdy u Elizy Orzeszkowej i Bolesława Prusa pojawiają się one głównie jako odprysk rozpowszechnionych w drugiej połowie XIX wieku dyskursów higienistycznych, to u autora Quo vadis wydają się znamionować szczególny kulturowy lęk przed obcością […]
Spośród wszystkich zmysłów smak wydaje się najtrudniejszym i najmniej uchwytnym przedmiotem analizy – przede wszystkim ze względu na swoje głębokie zakorzenienie w estetyce filozoficznej, głównie XVIII i XIX wieku. Jako władza osądu piękna, a w dalszej kolejności synonim gustu, wyrafinowania, wykwintności czy ogłady, smak ma często niewiele wspólnego z fizjologicznym […]
Smak jest kategorią, która z uwagi na swoje konotacje estetyczne nader często występuje w literaturze w innych rolach niż związane po prostu z sytuacją stołu i biesiady – i w twórczości Orzeszkowej znaleźć można całe mnóstwo takich właśnie, w dość odległy sposób powiązanych ze zmysłem fizjologicznym, użyć smaku. Jednym z […]
Działanie zmysłu smaku w Sienkiewiczowskiej Trylogii wykracza daleko poza kuchnię i przestrzeń czysto kulinarną, i to w sposób co najmniej zaskakujący – szczególnie w sytuacji, gdy do lektury przystępuje się z oczekiwaniem rozległych opisów sybaryckich uczt polskiej szlachty. Przy bliższym oglądzie okazuje się mianowicie, że smak w powieści jest wyrazem […]
Podróżnik okresu Młodej Polski, zwłaszcza ten, który decyduje się na odbycie podróży „egzotycznej”, pragnie wszechstronnie poznać świat, doświadczyć go wszystkimi zmysłami, również przy pomocy zmysłu smaku. Smakowe doświadczenie, do którego dochodzi w trakcie podróży jest przede wszystkim doświadczeniem smaków egzotycznej kuchni. Kosztując nieeuropejskich potraw i przypraw podróżnik przełomu XIX i […]
Przyglądanie się roli zmysłu smaku w prozie Wiesława Myśliwskiego prowadzi do interesującej obserwacji: kolejne powieści składają się na historię „rozsmakowywania się” narratorów, dorastania do świadomej przyjemności jedzenia, które – w ujęciu klasyka – są naturalną ludzką potrzebą, odpowiedzią na cierpienie, jakie wpisane jest w kondycję ludzką. Tak bowiem Antheleme Brillant […]
Zmysłowe metafory, obecne w twórczości reporterskiej Ryszarda Kapuścińskiego od jej początków, są rozpoznawalnym, wyróżniającym to pisarstwo chwytem językowym i kompozycyjnym. Stanowiąc destylat obrazów generowanych wokół konkretnego zmysłu, służą wydobywaniu sensualnych aspektów codzienności i odsłanianiu ich uniwersalizującego wymiaru. Oto np. analizując pustą przestrzeń audialną reporter daje przykład użycia ciekawego chwytu narracyjnego, […]
Smak należy do zmysłów najrzadziej pojawiających się w liryce Młodej Polski. I jeżeli już zostaje wykorzystany, to najczęściej w wersji pozbawionej niemal zupełnie aspektów sensualnych. Staje się mianowicie symbolem – odnoszonym przede wszystkim do pojęć o charakterze abstrakcyjnym. Tego typu zależności – ograniczenie do minimum aspektu cielesnego a uwypuklanie znaczenia […]
1. Zakres pola Centrum pola semantycznego nazw cech odbieranych smakiem stanowią przymiotniki słodki, gorzki, kwaśny i słony. Oznaczają one cztery z pięciu wyróżnianych w nauce podstawowych doznań smakowych, za których odbiór odpowiadają poszczególne receptory smakowe. Tym piątym doznaniem, nieistniejącym w świadomości potocznej, jest niedawno wykryty smak umami – „pikantny lub […]