W ujęciu tradycyjnym podstawowe „czasowniki percepcji słuchowej” to takie czasowniki, jak słyszeć, usłyszeć, słuchać, słychać i brzmieć. Są one (z wyjątkiem czasownika niewłaściwego (słychać) podstawą wielu innych czasowników prefiksalnych (np. przesłyszeć się, niedosłyszeć, dosłuchać, przesłuchać, wybrzmieć, zabrzmieć), które nazywają różne aspekty procesu percepcjidźwięków przez człowieka. Tekstowa frekwencja tych wyrażeń wskazuje, że należą one do słownictwa podstawowego języka polskiego, jednocześnie będąc słowami nienacechowanymi stylistycznie.
W literaturze językoznawczej przyjęło się wyodrębnianie trzech grup czasowników percepcji: tzw. czasowników stanowych (np. słyszeć), czynnościowych (słuchać) i opisowych (brzmieć) (Rogers 1971, Grzesiak 1983). Dyskusyjne jest jednak nazywanie „czasownikiem percepcyjnym” wyrażeń takich jak brzmieć, ponieważ sugeruje to, że istnieje większy związek między słyszeć, słychać i słuchać a brzmieć, niż między brzmieć a dźwięczeć, kichać, kaszleć, stukać, śpiewać, gwizdać i wieloma innymi. Tymczasem czasowniki brzmieć, dźwięczeć i im podobne nie relacjonują procesu percepcji słuchowej, ale różnorodne procesy powstawania (celowego lub przygodnego) dźwięków. Z tego powodu lepiej jest nazywać je czasownikami brzmienia (Żurowski 2007).
Źródła
- Rogers Andy, „Three kinds of physical perception verbs”, „Chicago Linguistic Society” 1971 7.
- Grzesiak Romuald, „Semantyka i składnia czasowników percepcji zmysłowej”, Ossolineum, Wrocław 1983.
- Żurowski Sebastian, „O czasownikach brzmieć i dźwięczeć”, [w:] „Z zagadnień leksykologii i leksykografii języków słowiańskich”, pod red. Joanny Kamper-Warejko i Iwony Kaproń-Charzyńskiej, UMK, Toruń 2007.
Artykuły powiązane
- Czabanowska-Wróbel, Anna – Dźwięk dzwonów w poezji wczesnego modernizmu
