Termin „zmysły duchowe” bądź „zmysły duchowne” pojawia się kilkakrotnie w staropolskiej literaturze religijnej i odsyła do nurtu tradycji teologii mistycznej, który zakorzeniał się w myśli Orygenesa i w swej genezie związany był z alegoryczno-psychologiczną interpretacją fragmentów Biblii opisujących poznanie religijne w kategoriach zmysłowych (np. 2 Kor 2, 15; Ef 1, […]
okres staropolski
115 wpisów
Termin „anakreontyk” (łac. anacreonticum) odsyła do imienia greckiego poety Anakreonta z Teos na Półwyspie Jońskim (ur. ok. 570 r. przed Chrystusem) i jego twórczości traktowanej jako archetyp, lecz samo pojęcie odnosi się do gatunku polegającego na naśladowaniu i emulacji jego utworów, głoszących pochwałę zmysłowej miłości, wina, poezji i muzyki. Modelem […]
Najogólniej można powiedzieć, że Sarmata wiódł żywot dwojaki: w okresie pokoju był ziemianinem, w czasie wojny stawał się rycerzem. W obydwu postaciach swą sarmacką tożsamość pojmował jako opozycję wobec antywzoru, jaki znajdował w dworzaninie i magnacie (wewnętrzne zróżnicowanie stanu szlacheckiego to samoistne zagadnienie). Oczywiście podobnie jak literatura ziemiańska pozostanie wypowiedzią […]
Ogólny poziom czy też status obrazu… Tadeusz Ulewicz określił tymi słowami: Tadeusz Ulewicz : Literacki portret Sarmatów (gawęda rzeczoznawcza i propozycje dyskusyjne): 14 Wychowanek Akademii Zamojskiej w dobrym skądinąd okresie pierwszym jej rozwoju, nie był – rzecz jasna – ks. Wacław Kunicki osobowością literacką większej klasy ani też umysłowością wyrastającą […]
„Postaciowanie panegiryczne” wymaga przynajmniej dwóch wstępnych wyjaśnień genologicznych: przedmiotem pochwały mogły być: osoby (chwalone poniekąd w każdym momencie życia, por. genetliakon, epitalamium, mowa pożegnalna przed podróżą i powitalna po powrocie, tren) oraz wielorakie rzeczy (miasta, rzeki, konie) czy zwycięstwa, a nawet pojęcia (np. sprawiedliwość). Panegiryk jako gatunek literacki sam był […]
W literaturze staropolskiej problematyka erotyczna wiąże się między innymi z pytaniem o odmienność dawnej i współczesnej normy obyczajowej, przy czym dawna nie zawsze wydaje się przejrzysta. Chociaż cenzura Akademii Krakowskiej z Niepróżnującego próżnowania Wespazjana Kochowskiego usunęła niemal jedną trzecią epigramatów, sama z kolei została oskarżona o zbytnią łagodność (ta różnica […]
„Choć chodzi, stoi, siedzi, dotyka człek wszędy” (Potocki 1987b: 337) – zauważa Potocki w jednej z swych fraszek i chyba oczywistości tej obserwacji należy przypisać raczej nikłe zainteresowanie w jego poetyckiej refleksji tym najpośledniejszym ze zmysłów. Poeta dzieli ze współczesnymi sobie przekonanie o najniższym miejscu „grubego” dotyku w zmysłowej hierarchii. […]
Nieustanne konflikty zbrojne, w które Rzeczpospolita Obojga Narodów angażowała się u schyłku wieku XVI i przez cały wiek XVII, znalazły swoje odwzorowanie nie tylko w powszechnie uprawianym pamiętnikarstwie, ale również w literaturze właściwej – przede wszystkim na gruncie epiki historycznej. Doświadczenia wojenne stały się elementem życia codziennego w licznych ustnych […]
Średniowieczna Europa lubiła śmiać się z przedstawicieli stanu chłopskiego. We francuskich fabliaux, włoskiej nowelistyce czy Opowieściach kanterberyjskich „chłop jest przedstawiony jako głupiec, gotowy oszukać swego pana, brudny i śmierdzący […], a czasami jako priap, zdeformowany, o obrzydliwych genitaliach” (Eco 2007: 137). Chłopi są […]
Sensualne obrazowanie, podobnie jak wartościowanie bogactwa zmysłowej oferty świata przechodzi w utworach Kaspra Twardowskiego swoistą ewolucję, będącą konsekwencją zmian, którym ulega twórczość poety już niemal u samych jej początków. Przeobrażenie, które dotknie przede wszystkim tematycznej sfery tych wierszy, dokonuje się w krótkim czasie, między rokiem 1617 a 1618, czyli pomiędzy […]