Podsłuchiwanie jest takim rodzajem percepcji audytywnej, która pozostaje ukryta (lub wydaje się niemożliwa z powodu bariery językowej) dla osób, których rozmowy są dzięki niej odbierane. Literatura pozytywizmu aranżując tego typu wydarzenia podkreśla ich akcydentalny charakter: standardowo podsłuchiwanie nie jest działaniem intencjonalnym, będącym częścią zaplanowanej strategii (np. zdobywania wiadomości), ale okazuje […]
Zalewski, Cezary
14 wpisów
Iluzja wizualna polega na zniekształconej i nieadekwatnej interpretacji danych znajdujących się w polu postrzegania (Gregory 1971: 161-166). Występowanie takich zaburzeń percepcji wzrokowej jest przez literaturę pozytywizmu wyjaśniane za pomocą mechanizmów psychologicznych. W przeciwieństwie do halucynacji iluzje są tu uzależnione wyłącznie od stanów emocjonalnych bohaterów, które niemal zawsze mają charakter wyjątkowy, […]
Reprezentacja akustycznych właściwości świata przyrody nacechowana jest w literaturze pozytywizmu zasadniczym paradoksem. Z jednej bowiem strony zakres tego zjawiska oraz stopień jego precyzji jest niezwykle duży: niemal każda charakterystyka naturalnej przestrzeni uwzględnia także jej aspekt foniczny, który dodatkowo poddawany bywa odrębnej analizie określającej pochodzenie dźwięków, a nawet ich interferencję. Z […]
Specyfika nasłuchiwania polega na wzmożonym wysiłku percepcyjnym, który wynika z braku odpowiednio silnych bodźców audytywnych. Źródło dźwięku jest albo jeszcze zupełnie nieobecne, albo jego rozpoznawalność okazuje się – z powodu odległości czy swojej istoty – minimalna. Literatura pozytywizmu prezentując tego typu percepcję, czyni jej przedmiotem przede wszystkim odgłosy związane z […]
W najważniejszych powieściach polskiego pozytywizmu – Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, trylogii Henryka Sienkiewicza oraz Lalce Bolesława Prusa – zasadniczy kontekst, w jakim funkcjonuje wizualna percepcja, jest tworzony przez międzyludzkie interakcje. Obecność trzech z nich okazuje się nie tylko powtarzalna, ale i kluczowa dla psychologicznej zawartości wspomnianych arcydzieł. Na owe więzi […]
W liryce Marii Konopnickiej opis świata natury (zarówno rodzimej, jak i obcej) jest jednym z dominujących elementów artystycznej ekspresji. Niemniej procesy percepcyjne ulegają w niej wyraźnemu ograniczeniu, gdyż – standardowo – stanowią zaledwie implikowany aspekt sytuacji lirycznej, dzięki czemu prezentacja przyrody nabiera całościowego i obiektywizującego wymiaru. Niejednokrotnie również postrzeganie wydaje […]
Oglądanie rozmaitych obiektów przyrody, jakie pojawia się w Trylogii Henryka Sienkiewicza, jest w sposób zamierzony ograniczane. Standardowo bowiem prezentacji świata natury dokonuje narrator, który nie zdradza własnych procesów percepcyjnych, dbając o obiektywny i prawdopodobny efekt swoich dokonań. Dlatego personalizacja (a zarazem subiektywizacja) tego typu doznań występuje rzadko i wprowadzona zostaje […]
Związki między literaturą (prozą zaś w szczególności) a fotografią w XIX wieku okazały się silne i wielowymiarowe. Przyczyną był już sam fakt pojawienia się nowego medium, które wzbudzało powszechne zainteresowanie. Wzajemne relacje obu dziedzin dają się sprowadzić albo do prób włączenia zdjęcia w obręb fikcyjnej reprezentacji albo do przenoszenia w […]
Status percepcji wizualnej w liryce Adama Asnyka okazuje się wysoce niesamodzielny. Wynika to z faktu, że – po pierwsze – standardowo patrzenie jest w niej jedynie presuponowanym składnikiem sytuacji lirycznej, dlatego jego przebieg oraz funkcja nie podlegają samoistnej prezentacji. Natomiast w tych przypadkach, w których wrażenia wzrokowe zostają jednak wykorzystane […]
Dominacja reprezentacji o charakterze realistycznym sprawia, że w literaturze okresu pozytywizmu zjawiska z zakresu odbioru audytywnego podlegają wyraźnemu zróżnicowaniu ze względu na typ zewnętrznego źródła dźwięków. Doznania słuchowe koncentrują się zarówno wokół międzyludzkich interakcji związanych z praktykami komunikacyjnymi i artystycznymi, jak również skupiają się na odgłosach wydawanych przez naturę czy […]