Oralność w Psalmodii swe znaczenie wywodzi nie tyle na podstawie tego, jak często w jej wersetach znajdziemy ślady „żywej mowy”, ile przede wszystkim stąd, kim są Bóg i Jezus Chrystus: Wespazjan Kochowski : Trybut należyty wdzięczności […] Panu i Bogu albo Psalmodia polska: 369 12. Zechciał, kiedy chciał i jako […]
okres staropolski
115 wpisów
Podróżopisarstwo to dział piśmiennictwa, obejmujący bardzo różne gatunki, zarówno stricte beletrystyczne (np. hodoeporikon, cykle sonetów), jak i należące do literatury faktu (np. pamiętnik podróżniczy, listy z podróży, reportaż z podróży) czy również do tzw. literatury użytkowej ( periegeza, sprawozdanie, diariusz). Gatunki te różni od fikcji podróżopisarskich (pikareska, romans przygodowy, powieść […]
Śpiew i muzykowanie pełnią w sielankach funkcję dwojaką: są integralnym składnikiem wizerunku pasterzy (w znaczeniu dosłownym), a jednocześnie umożliwiają wprowadzenie refleksji autotematycznej. Zgodnie z historyczną genezą poezji i tradycją literacką pojęcia muzyki/śpiewu traktowane są często w literaturze staropolskiej jako synonimy poezji, a odnoszące się do nich wypowiedzi mają charakter metapoetycki. […]
Apostrofa, która otwiera fraszkę (II, 37) Do Snu Jana Kochanowskiego (Kochanowski 1998: 71; wszystkie kolejne cytaty za tym wyd.), wyraźnie akcentuje motyw braterstwa Hypnosa i Thanatosa. Adresatem epigramatu jest Sen, jeden z synów Nocy, bliźniaczy brat Śmierci. Wspólna tym bóstwom sfera, do której wkraczamy idąc śladem nadzmysłowego przewodnika, ściśle wiąże […]
Tren XIX albo Sen wieńczy cykl funeralny poświęcony Orszulce – córce Jana Kochanowskiego (Kochanowski 1972: 5-48; wszystkie kolejne cyt. za tym wyd.). Pobrzmiewają w nim echem wszystkie wcześniejsze motywy oniryczne (Tren II, w.1-6; VII, w.7; XI, w.13-14; XIII, w.5-8; XVI, w.5-8) a 158 ostatnich wersów stanowi podsumowujący akord w strukturze […]
W klasycznym systemie retorycznym i teoretycznoliterackim grecka kategoria enargeia jest jedną z podstawowych metod służących wizualizacji werbalnych przedstawień. Funkcja unaoczniania, traktowana w pismach teoretycznych jako konstytutywna własność kategorii, wyznacza jej określony kontekst w systemie teoretycznym. W retoryce enargeia przynależy do pokazowej odmiany stylu (genus demonstrativum), sytuowana jest wśród tzw. figur […]
Compendium ferculorum albo zebranie potraw to pierwsza wydana drukiem i zachowana do dziś polska książka kucharska napisana przez Stanisława Czernieckiego, opublikowana w 1682 roku w Krakowie. Autor opisuje kuchnię magnacką i zwraca szczególną uwagę na zasady organizacji uczt-widowisk, wielkich uroczystości na dworach magnackich. Eksponując swą pozycję magnackiego kuchmistrza wyraźnie jednak […]
Tabaka to nazwa używki silnie oddziałującej na zmysły, głównie: smaku, powonienia oraz dotyku. Zażywana była w trzech formach: tabakę „pito”, czyli palono, wciągano nosem lub – co było najrzadsze – żuto (Brückner 1939: 678-679). „Wiadomości Farmaceutyczne” z końca XIX wieku podawały, że „Zwyczaj palenia liści tytoniowych wprowadzony był w Hiszpanii […]
Wzrok (obok słuchu) jest dla dziejopisa podstawowym narzędziem poznania rzeczywistości przede wszystkim obecnej, ale również i przeszłej. W pierwszym rzędzie podmiotem poznającym jest on sam, kiedy poprzez bezpośredni ogląd zdarzeń, słuchanie o nich od naocznych świadków oraz lekturę takich relacji pochodzących od innych osób nabywa wiedzę o faktach, którym poświęca […]
Etopeja, po grecku ethopoiia, po łacinie ethopoeia/ethopeia, należała do dźwiękowych figur myśli wykorzystywanych w retoryce. Polegała na włożeniu wypowiedzi w usta innej niż orator osoby, znanej i uważanej przez publiczność za autorytet. Za pomocą etopei naśladowano charakter i emocje danej postaci, uwzględniając jej wiek, płeć, wykształcenie, pochodzenie, zamożność, sposób życia […]