Nazwa tego utworu literackiego, najczęściej wierszowanego, pochodzi od greckich wyrazów lógos (słowo)i grḯphos (zagadka). W różnych źródłach stosuje się też nazwy „enigmat”, „gryf” lub po prostu „zagadka”, choć nie do końca znaczą one dokładnie to samo. Logogryf zawierał w sobie imię i nazwisko lub nazwę jakiegoś przedmiotu, którą czytelnik miał odgadnąć przez zestawienie odpowiednich sylab w oparciu o kombinację. Tym samym lektura logogryfu angażowała różne zmysły czytelnika, bez czego odszyfrowanie ukrytego znaczenia nie byłoby możliwe. Jednym z najczęściej cytowanych logogryfów jest ten autorstwa Adama Korczyńskiego zapisany w dwóch ostatnich wersach Wizerunku poprzedzającego jego utwór Wizerunk złocistej przyjaźnią zdrady wydany przez Romana Pollaka z rękopisu w 1949 roku:
Imię i nazwisko autora wpisane jest w formie łamigłówki w dwa ostatnie wersy, a jego odszyfrowanie nie nastręcza zbyt wielkich trudności. Lektura wymaga zaangażowania zarówno zmysłu wzorku, jak i słuchu (trzeba przekształcić zgodnie z regułą anagramu – „wspacznie” – wyraz „rok”, co daje „kor”, pierwszy element nazwiska autora).
Kolejny przykład logogryfu, nieco bardziej złożonego, jest autorstwa Charlesa Dufresny (1657-1724) francuskiego dramaturga i dziennikarza:
Sans user de pouvoir magique,
Mon corps, entier en France, a deux tiers en Afrique.
Ma tête n’a jamais rien entrepris en vain ;
Sans elle en moi tout est divin ;
Je suis assez propre au ruslique
Quand on me veut ôter le cœur.
Qu’a vu plus d’une fois renaître le lecteur?
Mon nom bouleversé, dangereux voisinage,
Au Gascon imprudent peut causer le naufrage.
Podstawą tego logogryfu jest słowo orange, stosując zabiegi redukcji i transpozycji otrzymujemy kolejne ukryte w nim słowa: Oran, or, ange, orge, an oraz w układzie anagramatycznym Garone. Także i w tym wypadku dużą rolę przy deszyfrowaniu logogryfu odgrywa fonetyka, w trakcie lektury słowa trzeba widzieć i słyszeć. Są to utwory silnie skonwencjonalizowane, wciągające czytelnika do gry i zabawy.
Artykuły powiązane
- Dziadek, Adam – Carmina figurata
- Dziadek, Adam – Emblemat
- Dziadek, Adam – Kaligram
- Dziadek, Adam – Stemmata
- Dziadek, Adam – Tautogram
- Dziadek, Adam – Technopaegina
- Dziadek, Adam – Versus quadratus
- Dziadek, Adam – Wiersz labiryntowy
- Dziadek, Adam – Wiersz kratkowy
- Przybyszewska, Agnieszka – Poezja konkretna
