To, w jaki sposób wrażenia wzrokowe zostały utrwalone w pamiętnikach, zależne jest od dwóch czynników. Pierwszym jest zasób środków, związany z czasem powstania konkretnych utworów. Ponieważ jedynym sposobem literackiej prezentacji doznań zmysłowych jest opis, autorzy spisujący swoje wspomnienia wcześniej nie mają do dyspozycji środków, które w osiemnastym stuleciu proza dopiero […]
Pamiętnik
7 wpisów
Jan Potocki w Podróży do Turek i Egiptu sformułował deklarację o charakterze programowym: „pióro podróżnego, równie w opisaniach swych wierne jak kreślący widoki ołówek, nie powinno się zapuszczać nad to, co widzi.” (Potocki 1959: 76). Choć ani Potocki, ani inni autorzy na wrażeniach wizualnych nie poprzestawali, to zmysł wzroku odgrywa […]
Epokę trwającą w Polsce od wstąpienia na tron Stefana Batorego do końca panowania Jana III Sobieskiego znaczyły kolejne wojny toczone poza granicami i wewnątrz kraju. Służba wojskowa stała się atrakcyjną drogą kariery dla rzesz niezamożnej szlachty, która w wojennych zdobyczach i zasługach na polu bitwy upatrywała szansy na poprawę swojego […]
Rodzime pamiętnikarstwo rozwinęło się w drugiej połowie XVI wieku, stanowiąc główny gatunek prozy narracyjnej aż do narodzin powieści w wieku XVIII. Funkcjonowało niemal wyłącznie w obiegu rękopiśmiennym, wykształcając się z innych typów relacji sprawozdawczej, takich jak kroniki, dzienniki, opisy podróży i listy. Staropolskie pamiętniki nie nawiązywały do wzorców europejskich, a […]
Na epistolarny Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Psków składa się czternaście listów napisanych przez Jana Piotrowskiego, jednego z sekretarzy królewskich, do marszałka wielkiego koronnego Andrzeja Opalińskiego między kwietniem 1581 a marcem 1582 roku. Piotrowski towarzyszył wówczas Stefanowi Batoremu w trzeciej kampanii wojny polsko-moskiewskiej o panowanie w Inflantach, której celem było […]
Jan Chryzostom Pasek (ok. 1636 – 1701), wywodzący się z drobnej szlachty mazowieckiej żołnierz Stefana Czarnieckiego, u schyłku życia spisał swoje wspomnienia w Pamiętnikach, uznawanych obecnie za najwybitniejsze pod względem walorów literackich osiągnięcie pamiętnikarstwa staropolskiego. Utwór ten można uznać za szczytowy przejaw procesu rozwojowego tej odmiany piśmiennictwa, który trwał w […]
Jakub Sobieski (1591-1646), kasztelan krakowski oraz wojewoda bełski i ruski, ojciec późniejszego króla Jana III, należał do najpłodniejszych polskich pamiętnikarzy XVII stulecia. W formie diariuszy i pamiętników udokumentował wiele wydarzeń ważnych zarówno dla własnej biografii, jak i dla Rzeczypospolitej pod panowaniem dwóch pierwszych Wazów. Najbardziej rozwinięte pod względem narracyjnym, a […]