Najbardziej pierwotny językowy obraz kobiety zakodowany został w najstarszych nazwach odnoszących się do osób płci żeńskiej. Chronologicznie pierwsza żona (psł. żena) i powstała od niej formacja żeńszczyzna (żeński odpowiednik mężczyzny, por. ros. женщина – Vas SE, t. II, s. 46) etymologicznie związana jest z greckim rdzeniem gyn-gen (por. gyne‘kobieta’ i […]
Językowy obraz świata
27 wpisów
O związku pojęciowej kategorii płci z językową kategoriąrodzaju pisał już Jan N. Baudouin de Courtenay. Według niego rodzaj gramatyczny jest skutkiem animizacji myślenia językowego właściwego Arioeuropejczykom, a zwłaszcza seksualizacji (upłciowienia) wyobrażeń językowych, narzucania rozróżnienia męski – żeński nie tylko ludziom i zwierzętom, ale też roślinom i rzeczom martwym: ten żołnierz, […]
Obrazowość i obrazowanie – kategorie odwołujące się do wizualności, choć wypracowane w ramach różnych nurtów badawczych (teorii literatury oraz językoznawstwa kognitywnego) – są dla przekładu jednakowo ważne. Obrazowość pośrednia i bezpośrednia – jeden z tradycyjnych, obok fikcji i nadorganizacji językowej, wyróżników literatury – uruchamia proces wizualizacji, który w lekturze oryginału […]
Rodzaj naturalny (płeć) może mieć osobne eksponenty leksykalne, wyrazy w odpowiednim rodzaju gramatycznym – męskim lub żeńskim, niespokrewnione morfologicznie. Należą do nich osobowe nazwy własne – imiona męskie i żeńskie, np. Adam i Ewa, Piotr i Anna, Jan i Magdalena, Jerzy i Elżbieta. Istnienie urzędowych spisów imion, które można nadawać […]
Wśród językowych wykładników płci męskiej wyróżnić można: 1. Męskie dane personalne (Ten typ wykładnika wystąpił 113 razy w „Polityce” i 54 razy w „Wysokich Obcasach”.), np. [1] Rzecznik częstochowskiej prokuratury Romuald Basiński tak tłumaczy decyzję swojego kolegi: – W sprawie jest za dużo wątpliwości, aby rozstrzygał je prokurator. (P 20/2003, […]
Bohaterami informacji (W niniejszym haśle terminu informacja używam „na oznaczenie zbioru wypowiedzi zróżnicowanych gatunkowo, ale spokrewnionych zarówno w sposobie ujmowania świata, w zakresie podstawowych intencji, jak i wyznaczników stylistycznych”. Ekwiwalentem terminologicznym tak rozumianej informacji jest określenie gatunki informacyjne. ) prasowych są ludzie – sprawcy, uczestnicy, osoby w jakiś sposób związane […]
Przykłady, w których referentem użytych nazw (lub ich ekwiwalentów) jest‘osoba/-y płci żeńskiej’ stanowią najmniej liczną grupę wśród wszystkich wyekscerpowanych z „Polityki” (100) i najbardziej liczną spośród wszystkich kontekstów wydobytych z „Wysokich Obcasów” (409). Do wykładników płci żeńskiej należą: 1. Żeńskie derywaty, czyli nazwy gramatycznie żeńskie utworzone od męskich za pomocą […]
Bohaterami informacji (W niniejszym opracowaniu terminu informacja używam „na oznaczenie zbioru wypowiedzi zróżnicowanych gatunkowo, ale spokrewnionych zarówno w sposobie ujmowania świata, w zakresie podstawowych intencji, jak i wyznaczników stylistycznych”. Ekwiwalentem terminologicznym tak rozumianej informacji jest określenie gatunki informacyjne. ) prasowych są ludzie – sprawcy, uczestnicy, osoby w jakiś sposób związane […]
Do morfologicznych wykładników płci należą zróżnicowane rodzajowo morfemy fleksyjne oraz morfemy słowotwórcze. Jest to najbardziej zróżnicowany wewnętrznie typ wykładnika. Ujawnia się w budowie morfologicznej zarówno rzeczowników osobowych (lub ich ekwiwalentów – substantywizowanych przymiotników i imiesłowów przymiotnikowych), jak również wyrazów względem nich podrzędnych, dostosowujących się do nich formalnie przymiotników, liczebników, czasowników. […]
Badanie relacji języka i płci we współczesnych polskich ofertach pracy (Podstawę materiałową stanowiło ponad 3 tysiące ogłoszeń wyekscerpowanych z Dodatku do „Gazety Wyborczej” – „Praca” Nr 32 – 43, ukazującego się w każdy poniedziałek od 6 VIII do 22 X 2001 r.)wykazało, że pojęcie płci jest w nich konceptualizowane w […]