Pochodzenie ekfrazy (gr. ékphrasis) wiąże się ściśle z retoryką i z formami epideiktycznymi. Punktem wyjścia jest w tym zakresie Retoryka Arystotelesa i pojęcie evidentia opracowywane i omawiane później przez takich autorów, jak: Longin, Cyceron i Kwintylian. Dla tych ostatnich funkcją evidentia było unaocznienie faktów, wywołanie w słuchaczu żywych emocji. Zgodnie […]
polisensoryczność
170 wpisów
Anestetyka to termin przyjęty przez Wolfganga Welscha na określenie stanu bezczucia (zamrożenia doznań, znieczulenia) towarzyszącego wszelkiej percepcji estetycznej. Welsch pisze: „[…] widzimy dlatego, że jesteśmy ślepi na większość rzeczy; coś uwidocznić oznacza zarazem uniewidocznić coś innego. […] w samo postrzeganie wpisany jest pewien rodzaj anestetyki.” (Welsch 1997: 521). Nierozdzielny związek […]
Sensualne środowisko muzeum jest artefaktem kulturowym, utworzonym przez powiązanie architektury, ekspozycji i eksponatów – odpowiednio dobranych i zorganizowanych parametrów pobudzania i znieczulania sensorycznego. Buduje przestrzeń fizyczną, psychologiczną i społeczną, tworząc sytuację wymuszającą bierność motoryczną bądź przeciwnie – aktywizującą cielesność zwiedzających. W ten sposób następuje stymulacja określonych procesów poznawczych i/lub emocjonalnych, […]
Tren XIX albo Sen wieńczy cykl funeralny poświęcony Orszulce – córce Jana Kochanowskiego (Kochanowski 1972: 5-48; wszystkie kolejne cyt. za tym wyd.). Pobrzmiewają w nim echem wszystkie wcześniejsze motywy oniryczne (Tren II, w.1-6; VII, w.7; XI, w.13-14; XIII, w.5-8; XVI, w.5-8) a 158 ostatnich wersów stanowi podsumowujący akord w strukturze […]
Tabaka to nazwa używki silnie oddziałującej na zmysły, głównie: smaku, powonienia oraz dotyku. Zażywana była w trzech formach: tabakę „pito”, czyli palono, wciągano nosem lub – co było najrzadsze – żuto (Brückner 1939: 678-679). „Wiadomości Farmaceutyczne” z końca XIX wieku podawały, że „Zwyczaj palenia liści tytoniowych wprowadzony był w Hiszpanii […]
Wiadomości na temat zmysłów zwierząt autorzy staropolskich encyklopedii i traktatów o charakterze podręcznikowym czerpali przede wszystkim z dzieł Arystotelesa (Historia animalium, O duszy), a także z Eliana Klaudiusza (De natura animalium) oraz Historii naturalnej Pliniusza Starszego. Arystoteles w traktacie De animae (O duszy) zapoczątkował rozważania na temat analogii i różnic […]
Barokowy romans miłosno-przygodowy potwierdza panowanie „wzrokocentryzmu” w kulturze europejskiej. Powiela bowiem podzielane przez starożytnych myślicieli (w tym Arystotelesa, Platona, Plutarcha, Lukrecjusza) a za nimi wielkich medyków (Galena, Hipokratesa i jego uczniów) przekonanie, że miłość to choroba somatyczna, której „początkiem jest przyjemność zrodzona z widzenia pięknej formy znajdującej się poza kontemplującym […]
Z wieku XIV pochodzą najstarsze polskie świadectwa funkcjonowania starożytnego chrześcijańskiego symbolu pocałunku, traktowanego jako znak pokoju w staropolskiej liturgii mszalnej (kodyfikacja biskupa płockiego Jakuba z Korzkwi Syrokomli). Odnosił się do tego zwyczaju jeszcze Piotr Skarga SJ (1536-1612) w Kazaniu o siedmiu sakramentach (1600). Przekazywanie pocałunku pokoju odbywało się początkowo w […]
Fokalizację zmysłową można wyodrębnić z pola zagadnień, które pierwotnie były nazywane przez takie kategorie narratologiczne, jak perspektywa narracyjna i punkt widzenia (Łebkowska 2004). Obejmuje ona jednak te strategie literackie, które służą głównie tematyzacji, selekcji oraz regulacji danych narracyjnych dotyczących przebiegu i efektów percepcji zmysłowej. Jest środkiem literackiej reprezentacji różnorodnych doświadczeń […]
Bobo Janusza Korczaka „studium – powiastka” (Korczak 1996: 53) wydana w 1914 roku w Warszawie pod jedną okładką z dwoma innymi utworami prozatorskimi o tematyce dziecięcej Feralny tydzień i Spowiedź motyla stanowi pierwszą tak pełną literacką próbę ukazania doznań sensualnych niemowlęcia. W sfabularyzowanym studium rozwoju małego dziecka Korczak poszukuje języka, […]