Barwa zielona

Przymiotnik zielony kojarzy się przede wszystkim z zielenią – trawą i liśćmi, z wiosenną przyrodą, a także ze spokojem, szczęściem i nadzieją. Zieleń, jak wykazują badania, jest również kolorem szczęśliwego trafu.

Barwą zieloną w polszczyźnie i innych językach zajmowali się m.in. Mirosława Ampel-Rudolf ( (Ampel-Rudolf 1989, 1994: 106-117)), Inna Bjelajeva ( (Bjelajeva 2000, 2005: 118-119)), Ewa Komorowska ( (Komorowska 2002, 2003a, 2003b, 2010: 145-156)), Ewa Teodorowicz-Hellman ( (Teodorowicz-Hellman 2000)), Ryszard Tokarski ( (Tokarski 2004: 126-134)), Krystyna Waszakowa ( (Waszakowa 2000, 2001, 2003)) i Alfred Zaręba ( (Zaręba 1954: 35-36)).

Podstawowa nazwa barwy zielonej i jej definicje

Według Brenta Berlina i Paula Kaya ( (Berlin, Kay 1969)), nazwa zieleni pojawia się w leksykonie barw jako czwarta z kolei, po nazwach bieli, czerni i czerwieni, lub piąta, po wymienionych nazwach i po nazwie barwy żółtej. Badania wykazują, że przymiotnik zielony należy do podstawowych prymarnych nazw barw w języku polskim.

W Słowniku języka polskiego pod redakcją Mieczysława Szymczaka leksem zielony definiowany jest jako „mający barwę świeżej trawy […]” ( (Szymczak 2010)); zaś w Słowniku współczesnego języka polskiego pod redakcją Bogusława Dunaja znajdujemy definicje odnoszące zieleń do zielonej przyrody: „1. zieleń trawy [… ]; 3. zielone rośliny (trawy, krzewy, drzewa, tereny pokryte tymi roślinami; także zielone części roślin: Bujna soczysta zieleń. Zieleń miejska” ( (Dunaj 1996: 1359)). W Innym słowniku języka polskiego pod redakcją Mirosława Bańko pojawia się następujące objaśnienie: „coś, co jest zielone, ma kolor trawy lub świeżych liści, np. Sadzawka pokryta była zieloną rzęsą [… ] zielone łąki” ( (Bańko 2000: 1343)).

Prototypowe odniesienia nazwy zielony

Największe nagromadzenie barwy zielonej znajdujemy w otaczającej nas przyrodzie: trawa, liście drzew i krzewów są koloru zielonego. Stąd zielony konceptualizowany jest z reguły poprzez przyrodę ( (por. Tokarski 1995: 128)). Także w Polskim słowniku asocjacyjnym ( (Gawarkiewicz, Pietrzyk, Rodziewicz 2008: 128)) przy skojarzeniach z kolorem zielonym pojawia się znaczenie „przyroda z wszystkimi możliwymi jej formami”. Ustalenia te popierają również badania skojarzeń z nazwami barw, przeprowadzone przez Danutę Stanulewicz ( (Stanulewicz 2006, 2009)). Wśród podanych reakcji najczęstsze dotyczyły roślinności: trawa, liście, las, przyroda, wiosna (tabela 1). Również w innych badaniach respondenci wiążą leksem zielony z roślinnością, np. 57% ankietowanych uzupełniło porównanie zielony jak… słowem trawa, a 16% słowem liść ( (Stanulewicz 2009: 289)).

Tabela 1. Skojarzenia z przymiotnikiem zielony (ankietę wypełniło 400 osób) ( (na podst.: Stanulewicz 2006: 205, 2009: 296; por. Teodorowicz-Hellman 1998: 89))

Skojarzenia

Liczba skojarzeń

Procent

Roślinność – trawa, liście, las, przyroda, wiosna itp.

403

59,97

Inne skojarzenia

267

40,03

Suma

672

100

Symbolika barwy zielonej i jej skojarzenia z emocjami

Jak podaje Władysław Kopaliński ( (2000, 2007: 498-499)), barwa zielona symbolizuje m.in. przyrodę, życie, płodność, wiosnę, wodę; rozkład (pleśń); bierność (w przeciwieństwie do czerwieni); młodość, niedojrzałość; nadzieję, odrodzenie, wiarę, radość i zmartwychwstanie sprawiedliwych; zazdrość, zawiść i truciznę. W heraldyce zieleń jest symbolem miłości, radości i obfitości; w sztuce – nadziei, radości, młodości i wiosny. U Greków i Maurów zieleń była kolorem zwycięstwa.

W symbolice chrześcijańskiej zieleń jest znakiem Ducha Świętego, jak i apostołów oraz biskupów. Ponieważ barwę zieloną przypisywano wszystkim, których przepaja Duch Święty, biskupi do dziś noszą zielone obrzeżenia na kapeluszach i herbach ( (Gross 1990: 151)). Zieleń w chrześcijaństwie jest kolorem liturgicznym na dzień powszedni, wyrazem nadziei zbawienia, zmartwychwstania, zwycięstwa nad śmiercią, walki z szatanem, czystości, medytacji oraz pokory. Święty Graal to naczynie ze szmaragdu lub zielonego kryształu, do którego zebrano krew Ukrzyżowanego. Kolor bladozielony symbolizuje chrzest ( (Kopaliński 2001: 499)).

W średniowieczu kolor ubioru lekarzy był zielony i jeszcze do dziś barwa zielona jest odnoszona do farmaceutyki. Nadto zieleń w średniowieczu naznaczała zieloną pończochą starszą niezamężną siostrę na ślubie młodszej. Ukwiecona zieleń była strojem weselnym panien jerozolimskich; dawała im nadzieję płodności, szczęścia małżeńskiego i chroniła przed demonicznym wpływem osób nieprzyjaznych ( (Kopaliński 2001: 499)).

Jeżeli chodzi o skojarzenia zieleni z emocjami, badania przeprowadzone przez Annę Mozolewską ( (Mozolewska 2010: 86)) wskazują na powiązanie tej barwy ze spokojem (36% respondentów), radością i szczęściem (24%), a także nadzieją (14%). W innych badaniach, zieleń dla 44% respondentów jest kolorem związanym ze szczęśliwym trafem, być może przez skojarzenie z czterolistną koniczyną ( (Stanulewicz 2012)).

Związki frazeologiczne z przymiotnikiem zielony i spokrewnionymi słowami

Prototypowym odniesieniem nazwy zielony jest – jak już wyżej wykazano – roślinność. Znajduje to odzwierciedlenie w licznych związkach frazeologicznych, np. zielone morze traw, wiecznie zielone lasy, tereny zielone, zielone płuca miasta, zielona szkoła, zielony rynek, przechodzić przez zieloną granicę, zielony karnawał. Oczywiście tutaj przymiotnik zielony odnosi się mniej do koloru, a bardziej do roślinności. Przytoczmy cytat, który wiąże, a jednocześnie kontrastuje ze sobą te dwa spokrewnione ze sobą znaczenia:

(1) W obu przypadkach odnajdujemy literacką interpretację zjawiska w antroposferze, jaką jest zieleń – nie „kolor zielony”, nie „zielona barwa”, lecz właśnie „zieleń”, barwa związana z przyrodą. Tuwim dokonuje swoistej absolutyzacji zieleni. Istotnie, nasz widok z okna nasuwa taką wszechobejmującą interpretację zieleni, pojawia się ona bowiem w całym bogactwie, jest wszechobecna. U Vincenza zaś bliżsi jesteśmy krajobrazowości zieleni […] ( (Gołaszewska 1997, Korpus Języka Polskiego PWN))

Symbolika barwy zielonej jako koloru niedojrzałości lub braku wiedzy, a także niefrasobliwości i młodości, odzwierciedla się w następujących związkach frazeologicznych: zielona miłość, zielone lata, zielony czas, zielono w głowie, zielono mi, zielona młodość, ktoś jest (w czymś) zielony, zielony jak szczypiorek na wiosnę (student o sobie przed egzaminem), ktoś nie ma zielonego pojęcia o czymś, zielona głowa, zielone pomysły. Zielony w znaczeniu „niedojrzały” pojawia się również w przysłowiach, np.

(2) Znać w zielonym, co ma być w dojrzałym,

a w Odzie do Młodości Adama Mickiewicza czytamy:

(3) Niedojrzałej zbywszy się kory zielone przypomnisz lata.

Leksem zielony użyty w odniesieniu do zdrowia człowieka budzi skojarzenia negatywne, chorobowe, stąd też frazeologizmy: zzielenieć na twarzy, twarz przybiera niezdrowy zielony wygląd, zielona chorobowa twarz, zieleń na twarzy, ktoś jest zielony na twarzy, być zielonym na twarzy oraz twarz tak blada, że aż zielona. Zieleń konotuje negatywne emocje – można być zielonym (lub zzielenieć) ze strachu/złości/wściekłości/oburzenia/zazdrości.

Leksem zielony w znaczeniu „otwierający się” występuje w związkach zielone światło, mieć/dać/dostać zielone światło, motywowanych przez znaczenie zielonego światła przypisane mu w ruchu drogowym, np.

(4) Niektórzy zwracają uwagę, że w naszym życiu literackim funkcjonuje pewien zadziwiający mechanizm: oto z jednej strony – zarówno w dziedzinie krytyki literackiej, jak i w dziedzinie wydawnictw – istnieje dla młodych pisarzy zielone światło, mówi się i pisze o młodej literaturze zadziwiająco dużo, próg wydawniczy i próg publikacji wyraźnie jest obniżony. Z drugiej jednak strony pisze się o tej literaturze przeważnie źle i z dystansem. ( („Kultura w Kraju i na Świecie” 1969, nr 366, Korpus Języka Polskiego PWN))

Z ruchem drogowym związane jest także wyrażenie zielona fala, odnoszące się do zsynchronizowania świateł drogowych na skrzyżowaniach, przez które biegnie dana ulica w mieście.

Wśród innych związków frazeologicznych wymienić należy zwroty związane z utratą i pozbawieniem kogoś pracy lub stanowiska: pójść/iść na zieloną trawkę i posłać kogoś na zieloną trawkę; a także wyrażenia: zielone jabłuszko, często odnoszące się do zapachu artykułów kosmetycznych, oraz zielony stolik, odnoszący się do gry w karty, jak również określenia zwierząt, np. dzięcioł zielonosiwy, świstunka zielonawa, i roślin (często kategoryzujące): zielony groszek, zielona pietruszka (w odróżnieniu od korzenia pietruszki), zielone oliwki (w odróżnieniu od czarnych oliwek), zielone winogrona (w odróżnieniu od różowych i czarnych winogron, można też mówić o jasnych bądź białych i ciemnych winogronach). Należy tu zaznaczyć, że wyrażenie zielone winogrona jest dwuznaczne – może też być interpretowane jako „niedojrzałe winogrona”.

Leksem zielony występuje w licznych nazwach, wśród których znajdują się nazwy miejscowości: Zielona Góra, Zielonka (miasto), Dąbrowa Zielona (wieś); urbanonimy: ulica Zielona w 13 dużych miastach Polski ( (Stanulewicz 2009: 219)); nazwy państw (również nieoficjalne): Republika Zielonego Przylądka (port. República de Cabo Verde) (także Wyspy Zielonego Przylądka), Zielona Wyspa (Irlandia); nazwy świąt: Zielone Świątki; nazwy organizacji: Partia Zielonych. Interpretując znaczenie przymiotnika zielony w wymienionych nazwach, znowu jednak musimy tu wziąć pod uwagę polisemiczność tego leksemu.

Opisywane przez przymiotnik zielony klasy przedmiotów i zjawisk

Przymiotnik zielony używany jest w opisach licznych klas obiektów i zjawisk, zarówno naturalnych jak i sztucznych:

– rośliny, a także miejsca i pory roku kojarzone z bujną roślinnością, np.

(5) Doczekała się sklepów w nowohutnickich blokach. Doczekała się latarni między domami na zacinanych uliczkach, które – jak narzekała jeszcze dwa lata temu – tonęły w mroku i w grząskiej glinie. Przed blokami rośnie teraz trawa zielona i soczysta. ( („Kobieta i Życie” 1954, nr 10, Korpus Języka Polskiego PWN))

(6) Za oknem padał śnieg, zbliżało się Boże Narodzenie, a tu w szklance ziarenko puszczało pędy. Zielone listki strzelały jeden po drugim. Wpadając do domu ze szkoły patrzył, ile ich przybyło i jak się pną w górę. To był jego pierwszy ogródek. ( (Miller 1999, Korpus Języka Polskiego PWN))

(7) Nad potokiem rosły białokore brzozy, wierzby pokrzywione maczały w nim długie gałęzie, kwitnęły polne róże i niezapominajki haftowały niebieskimi kwiatami zielony traw kobierzec. ( (Oppman 1996 , Korpus Języka Polskiego PWN))

(8) […] to najbardziej na zachód wysunięte państwo Europy ma do zaoferowania wakacyjny raj niemal przez okrągły rok! Nie ma tu tak wielu ciekawych zabytków jak na przykład we Francji. Jest za to: cudowny klimat, morze i wspaniała, różnorodna roślinność. Zielony kraj, określenie to najlepiej charakteryzuje ten zakątek kontynentu. ( („Świat i Podróże” 1995, nr 12, Korpus Języka Polskiego PWN))

(9) To wszystko takie proste.
W zimie jest biało, a lato jest zielone
. ( (Liebert 1996, Korpus Języka Polskiego PWN))

– zwierzęta, np.

(10) Zatroskane władze wzięły więc je pod ochronę, dzięki czemu populacja zielonych brzydali szybko zregenerowała swe siły. Dziś w Australii żyje co najmniej 150 000 dorosłych krokodyli słonowodnych […] ( („CKM” 1999, nr 8, Korpus Języka Polskiego PWN))

(11) Ptaki śpiewały radośnie, pszczoły wesoło brzęczały, a zielony dzięcioł w czerwonym kapturku stukał dziobkiem, jak młotkiem, w korę rozłożystego dębu i wydłubywał robaki. ( (Oppman 1996 [1925], Korpus Języka Polskiego PWN))

– ludzkie ciało (oczy, zmiany chorobowe, oznaki zmęczenia):

(12) To samo wysokie, gładkie czoło, otoczone rudymi kosmykami. Do tego piękne, zielone oczy i złe, stale zagryzane usta. ( (Kowalewska 1998, Korpus Języka Polskiego PWN))

(13) Wyglądam jak zwłoki wyłowione po tygodniu z wody. Włosy mi wypadają, zęby się ruszają, skóra na całym ciele pęka, cera na twarzy zielona, sińce pod oczami czarne. Ale mam swoją przyjemność, swoją fanaberię – zrobiłam spektakl teatralny. ( (Janicka, Janda 1998, Korpus Języka Polskiego PWN))

woda, np.

(14) Wiedźmin przechylił się mocno przez burtę. Woda w jej cieniu była zielona i wydawała się gęsta, jak galareta. ( (Sapkowski 1994 [1992], Korpus Języka Polskiego PWN))

(15) Oceany zielonymi wodami weszły na lądy i śnieżne wierzchołki ich gór opłynęły jako wyspy, kwitnące zwrotnikowymi kwiatami. ( („Płomyk” 1953, nr 11, Korpus Języka Polskiego PWN))

– artefakty, m.in. odzież, także noszona przez żołnierzy, i pojazdy, np.

(16) Cywilne ciuchy powędrowały do wielkiego papierowego wora, a od tej pory moim ubraniem był nowy mundur z biało-czerwoną flagą na ramieniu, czarne opinacze i zielony beret. ( (Mikołajczak, Siekański, Znojek 2001, Korpus Języka Polskiego PWN))

(17) Dopiero gdy na zakończenie widowiska zielony frak zapowiedział największą atrakcję wieczoru – tresurę dzikich zwierząt – Weiser poprawił się na ławce, jeszcze bardziej wyprostował i w niecierpliwym oczekiwaniu splótł palce obu dłoni na kolanie. ( (Huelle 1997, Korpus Języka Polskiego PWN))

(18) Tramwaj! – przestrzegłam grzecznie.
Obejrzał się i odskoczył. Zielony kolos nadlatywał z hukiem, wąskim kanionem ulicy. Już był koło nas.
( (Przybylska 1995, Korpus Języka Polskiego PWN))

Należy też tu przypomnieć metonimiczne użycie leksemu zielony z znaczeniu „dolar USA” (waluta ta nazywana również bywa sałatą), np.

(19) – Panowie, wchodzimy w to – powiedział nagle poważnie. – Z tego można wyciągnąć prawdziwe pieniądze.
Piki zaśmiał się.
– Prawdziwe, to znaczy ile?
– Co najmniej bańka zielonych na głowę. Jak Twardus!
Beczka zielonych na łba? – nie dowierzał Kurtz.
– Dziesięć paczek – potwierdził Frik.
( (Miller 1999, Korpus Języka Polskiego PWN))

Niepodstawowe nazwy barwy zielonej

Wśród niepodstawowych nazw barwy zielonej odnotować należy leksemy trawiasty i murawy, przy czym murawy jest wyrazem dziś jeśli nie przestarzałym, to rzadkim; nie poświadczają go słowniki języka polskiego. Podajemy go za Inną Bjelajevą ( (Bjelajevą 2005: 118)) i Ryszardem Tokarskim ( (Tokarski 1995)). Przymiotniki trawiasty i murawy oznaczają kolor taki, jak kolor trawy czy murawy, tzn. świeżej roślinności. Od nazw roślin pochodzą leksemy cyprysowy i mirtowy, odnoszące się do ciemniejszej zieleni. Znaczenie „ciemnozielony” zawiera również leksem butelkowy. Natomiast do odcieni jaśniejszej zieleni odnoszą się leksemy: groszkowy i agrestowy, a także seledynowy i pistacjowy, które określa się zwykle jako „bladozielone”. Do nazw odcieni, w których zawarta jest informacja o jaskrawości należą leksemy: szmaragdowy (kolor z połyskiem) i malachitowy. W Słowniku współczesnego języka polskiego pod redakcją Bogusława Dunaja odnotowany został przymiotnik fosforyczny z właściwą mu cechą „świecenie bladozielonkawe” jako odcień zieleni ( (Dunaj 1996:259)). Wśród odcieni barwy zielonej wyróżnia się też leksemy oznaczające odcienie mieszane, czyli odcienie zieleni z domieszką innej barwy. Są to: grynszpanowy – z domieszką barwy niebieskiej, khaki, zgniły zielony / zgniłozielony – z domieszką barwy brązowej, oliwkowy – z domieszką barwy żółtej, szarej bądź brązowej ( (Bjelajeva 2005: 118-119)).

Podsumowanie

Barwa zielona to symbol wegetacji i życia, jak również nadziei. Nazywający ją leksem zielony konotuje przyrodę (wiecznie zielone lasy, zielone płuca miasta), stany chorobowe (zielona twarz), stany emocjonalne człowieka (pozieleniał ze złości). Dodatkowym znaczeniem jest „otwieranie drogi do działania i realizacji planów” (zielone światło).

Źródła

Opracowania

  • Ampel-Rudolf Mirosława; „Cechy semantyczne i składniowe przymiotników koloru (na przykładzie przymiotnika ‘zielony’ i przymiotników określających jego odcienie)”; „Polonica” 1989, nr 13.
  • Ampel-Rudolf Mirosława; „Kolory. Z badań leksykalnych i semantyczno-składniowych języka polskiego”; Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 1994.
  • Bańko Mirosław (red.); „Inny słownik języka polskiego”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
  • Berlin Brent, Kay Paul; „Basic Color Terms: Their Universality and Evolution”; University of California Press, Berkeley 1969.
  • Bjelajeva Ina; „Niepodstawowe nazwy barwy zielonej w języku polskim, czeskim, rosyjskim i ukraińskim”; [w:] „Studia z semantyki porównawczej. Część I: Nazwy barw, nazwy wymiarów, predykaty mentalne”, pod red. Renaty Grzegorczykowej, Krystyny Waszakowej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2000.
  • Bjelajeva Inna; „Niepodstawowe nazwy barw w języku polskim, czeskim, rosyjskim i ukraińskim”; Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
  • Doroszewski Witold (red.); „Słownik języka polskiego”; CD-rom, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
  • Dunaj Bogusław (red.); „Słownik współczesnego języka polskiego”; Wilga, Warszawa 1996.
  • Gawarkiewicz Roman, Pietrzyk Izabela, Rodziewicz Barbara; „Polski słownik asocjacyjny z suplementem”; Print Group, Szczecin 2008.
  • Komorowska Ewa; „Barwa w języku polskim i rosyjskim. Rozważania semantyczne”; Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2010.
  • Komorowska Ewa; „Metafora w polskim i rosyjskim języku mówionym (na przykładzie metafor zieleni)”; [w:] „Norma i wariancja w teorii i praktyce języka rosyjskiego w konfrontacji z językiem polskim i niemieckim”, pod red. Krystyny Janaszek, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2003a.
  • Komorowska Ewa; „Zieleń i czerwień w metaforach polskiego i rosyjskiego języka mówionego”; [в:] „Русское слово в мировой культуре. Санкт-Петербург 30 июня – 5 июля. Русский язык и русская речь сегодня: старое – новое – заимствованное”, Издательство «Политехника», Санкт-Петербург 2003b.
  • Komorowska Ewa; „Зелёный цвет в метафоре (на материале польского и русского языков)”; [in:] „Teaching /Learning Paradigm of Foreign Languages”, ed. by Juozas Korsakas, Siauliai University, Siauliai 2002.
  • Kopaliński Władysław; „Słownik mitów i tradycji kultury”; [w:] „Wielki multimedialny słownik Władysława Kopalińskiego”, CD-rom, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
  • Kopaliński Władysław; „Słownik symboli”;HPS, Rzeczpospolita, Warszawa 2007.
  • Mozolewska Anna; „Colour terms and emotions in English and Polish”; „Beyond Philology” 2010, No 7.
  • Stanulewicz Danuta; „Colour, Culture and Language: Blue in Polish”; Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2009. Stanulewicz Danuta; „Jakiego koloru jest szczęście? Wyniki badań ankietowych”; wykład wygłoszony podczas XIV Międzynarodowej Konferencji Młodych Naukowców „Świat Słowian w języku i kulturze”, Uniwersytet Szczeciński, Pobierowo 2012.
  • Szymczak Mieczysław (red.); „Słownik języka polskiego PWN”; CD-rom, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
  • Teodorowicz-Hellman Ewa; „Teoria prototypów a nazwy barw w języku polskim i szwedzkim. Obrazy konceptualne nazw barw a ich eksplikacje językowe”; „Polonica” 1998, nr 19.
  • Teodorowicz-Hellman Ewa; „Zielony i niebieski w języku polskim w porównaniu z grön i blå w szwedzkim”; [w:] „Studia z semantyki porównawczej. Część I: Nazwy barw, nazwy wymiarów, predykaty mentalne”, pod red. Renaty Grzegorczykowej, Krystyny Waszakowej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2000.
  • Tokarski Ryszard; „Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie”; wydanie drugie rozszerzone, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2004.
  • Waszakowa Krystyna; „Bliskość znaczeniowa nazw barw ‘żółtej’ i ‘zielonej’ w polskim językowym obrazie świata”; „Prace Filologiczne” 2001, nr 46.
  • Waszakowa Krystyna; „Opis porównawczy znaczeń podstawowej nazwy barwy zielonej w języku polskim, czeskim, rosyjskim, ukraińskim, szwedzkim i wietnamskim”; [w:] „Studia z semantyki porównawczej. Część II: Nazwy barw, nazwy wymiarów, predykaty mentalne”, pod red. Renaty Grzegorczykowej, Krystyny Waszakowej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003. Waszakowa Krystyna; „Polskie podstawowe nazwy barw w roli „interpretantów” świata (na przykładzie nazwy barwy zielonej)”; „Prace Filologiczne” 2000, nr 45.
  • Zaręba Alfred; „Nazwy barw w dialektach i historii języka polskiego”; Ossolineum, Wrocław 1954.

Źródła

  • Gołaszewska Maria; „Estetyka pięciu zmysłów” (1996); 1997 (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Huelle Paweł; „Weiser Dawidek” (1987); 1997 (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Janicka Bożena, Janda Krystyna; „Gwiazdy mają czerwone pazury” (1998); (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Kowalewska Hanna; „Tego lata, w Zawrociu” (1998); (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Liebert Jerzy; „Poezje wybrane” (1930); 1996 (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Mikołajczak Paweł, Siekański Paweł, Znojek Arkadiusz; „Jakie jest wojsko czyli długa droga od biletu do cywila” (2001); (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Miller Marek; „Pierwszy milion” (1999); (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Oppman Artur; „Legendy warszawskie” (1925); 1996 (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Przybylska Ewa; „Dotyk motyla” (1994); 1995 (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Sapkowski Andrzej; „Miecz przeznaczenia” (1992); 1994 (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Zespół red. a; „CKM”; 1999, nr 8 (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Zespół red. b; „Kobieta i Życie”; 1954, nr 10 (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Zespół red. c; „Kultura w Kraju i na Świecie”; 1969, nr 366 (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Zespół red. d; „Płomyk”; 1953, nr 11 (Korpus Języka Polskiego PWN, ). Zespół red. e; „Świat i Podróże”; 1995, nr 12 (Korpus Języka Polskiego PWN, ).

Artykuły powiązane