Kinestezja artykulacyjna, czyli odczuwanie wzajemnego położenia i ruchów narządów mowy właściwych poszczególnym głoskom, jest przedmiotem zainteresowania teoretyków literatury przede wszystkim jako jedna z sensorycznych (somatycznych) modalności odbioru czytelniczego i somatyczny stymulator procesów twórczych. Nierzadko ujmowana jest także jako sensualna warstwa dzieła literackiego, a także ważny aspekt materialności (cielesności, organiczno-motorycznej charakterystyki) słowa […]
Dźwięk
86 wpisów
Urządzenia mechaniczne służące do zapisu i transmisji dźwięku, które pojawiają się w świecie przedstawionym polskiej prozy dwudziestowiecznej, są wykorzystywane w różnych celach, zarówno przez jej bohaterów, jak i narratorów. Przy dźwiękach muzyki z gramofonu, adaptera czy radia jedni bohaterowie tańczą, inni jej wyłącznie słuchają. Narratorom często służą one do charakterystyki […]
Odczytanie prozy Wiesława Myśliwskiego poprzez kategorie związane ze zmysłem słuchu pozwala nie tylko dostrzec istotną rolę, jaką odgrywa w niej fokalizacja słuchowa (Rembowska-Płuciennik 2006), lecz także zauważyć dokonujące się w świecie przedstawionym kolejnych powieści znamienne przejście od percepcji ciszy do percepcji dźwięków. Mówiąc w największym skrócie, spośród elementów składających się […]
W 2. połowie XIX wieku krytyka teatralna upowszechniała przekonanie, że najistotniejsze w widowisku teatralnym są dwa aspekty – tekst dramatyczny i aktor, co wiązało się ze sposobami jego percepcji – słuchem i wzrokiem, a zarazem wyznaczało cechy konstytutywne widowiska – audialność i wizualność (por. Malinowska 1994: 56) Pozostałe czynniki kształtujące […]
W prozie Michała Choromańskiego mamy do czynienia z charakterystyczną konstrukcją postaci literackiej: bytuje ona w przestrzeni świata przedstawionego utworów nie tylko jako esse percipi, lecz przede wszystkim jako esse audiri i esse audientis. Choromańskibardzo często stosował narracyjne chwyty związane z reprezentacją percepcji wrażeń słuchowych. Wśród nich najważniejsze są: Antycypacja audialna […]
Poezja konkretna, choć należy do obszaru literatury, stawia przed swoimi odbiorcami wyzwania czytelnicze nieco inne niż tradycyjne teksty sztuki słowa. Wojciech Pogonowski dobitnie zaznaczał, że „poemat konkretny należy odbierać w sensie zmysłowym, natomiast nie powinien podlegać prawom tradycyjnej lektury” (Pogonowski 1979: 6). Jak ujął to przed laty Tadeusz Sławek: jego […]
Scott McCloud charakteryzował komiks jako medium jednozmysłowe (monosensory medium), wszelkie doznania ujmujące w komunikaty odbierane wyłącznie wzrokiem (McCloud 1994: 89, por. też McCloud 1994: 120). Michał Traczyk stwierdzał zaś dobitnie: „komiks jest gatunkiem niemym” (Tkaczyk 2011: 87). Owo ograniczenie jest jednak wyłącznie pozorne: artyści tego medium bez większych problemów przedstawiają […]
Onomatopeja odmienna to jeden z dwóch podstawowych rodzajów onomatopei (obok onomatopei właściwej). Wyrażenia te są zwykłymi jednostkami języka naturalnego (należą do klasy czasowników, rzeczowników, przymiotników itd.), ale da się wskazać wyraźny związek etymologiczny między danym wyrazem a odpowiadającą mu onomatopeją właściwą, por. kap > kapać, stuk > stukać. Ze względu […]
Na gruncie terminologii muzykologicznej muzyka jest definiowana zawsze w odwołaniu do dźwięku oraz sztuki, np.:‘sztuka, której tworzywem są dźwięki i której utwory w konkretyzacji (wykonaniu) przebiegają w czasie’ (Dąbkowski 1991: 21). Słowniki ogólne języka polskiego zwykle przejmują definicje muzykologiczne, mimo że możliwe jest tworzenie takiej definicji muzyki (oraz innych dziedzin […]
Ważnym terminem służącym opisowi zjawisk audialnych w literaturze jest pejzaż dźwiękowy lub akustyczny (soundscape) stworzony na bazie pejzażu przestrzennego (landscape). Podobnie dźwiękowy punkt orientacyjny (soundmark) to pochodna przestrzennego punktu orientacyjnego (landmark). Nieodłącznym elementem rzeczywistości przedstawionej każdego niemal dzieła prozatorskiego jest właśnie pejzaż dźwiękowy, czyli szeroko rozumiane środowisko akustyczne, którego zakres […]