Naszemu pragnieniu poznania świata od najdawniejszych czasów towarzyszyło zainteresowanie fenomenem marzeń onirycznych. Ogólna zgodność panowała jedynie w przekonaniu, że obrazy nocne musiały czemuś służyć, dalej cała kwestia mocno się komplikowała. Znaczenie, a co za tym idzie użyteczność snów uzależniano od istoty oneiroi, ich źródła pochodzenia oraz charakteru fantazji sennych. Na […]
okres staropolski
115 wpisów
„Ginie przez własne oczy” (Metamorphoses III 440) – pisze Owidiusz o Narcyzie, opowiadając jego dzieje w trzeciej księdze Metamorfoz (I w. n.e.), obok historii innych postaci, których cierpienie wiąże się ze zmysłem wzroku (Akteona, Semele, Tejrezjasza, Penteusza). Urodziwy młodzieniec ukarany za nieczułość zakochuje się we własnym odbiciu, w którym nie […]
W Polsce najobszerniejszym i niewątpliwie najpełniejszym kompendium wiedzy o stroju, o zewnętrznych rekwizytach oraz o higienicznych praktykach świętych był – od czasu swej publikacji w 1579 roku aż do pierwszej ćwierci XX wieku – zbiór Żywotów Świętych Starego i Nowego Zakonu Piotra Skargi. Rozpisana na wszystkie dni roku liturgicznego kompilacja […]
Zabytki apokryficzne, podobnie zresztą jak spokrewnione z nimi utwory hagiograficzno-legendowe – osadzone poza monastyczno-patrystycznym wzorcem, należą do bardzo obfitego nurtu religijnego piśmiennictwa egalitarnego. Trzon tego piśmiennictwa zrodził się na gruncie kultury chrześcijańskiej w jej wariancie popularno-masowym oraz ludowym, choć należy pamiętać, że część starożytnych apokryfów – imitujących zapisy kanoniczne lub […]
Dziewictwo oraz celibat to pojęcia, które są ze sobą nierozerwalnie związane; obydwa dotyczą seksualnej powściągliwości mężczyzn oraz kobiet, oba też przeważnie łączą się ze stanem bezżeństwa. Warto pamiętać, że ortodoksyjna katolicka doktryna związana z całkowitą abstynencją płciową ma przedchrześcijańskie korzenie. W wielu pogańskich kultach do bezwzględnej czystości zobowiązane były zarówno […]
Kara śmierci to najstarszy sposób uwalniania państwa lub społeczeństwa od niepożądanych jednostek – rękami kata lub za pomocą ognia, wody i ziemi. Była ona zasądzana przede wszystkim wobec buntowników; osób spiskujących przeciw władcy i władzy; planujących lub realizujących zamach na życie monarchy lub urzędników państwowych; dopuszczających się różnorakiej zdrady i […]
Tradycja piśmiennictwa pasyjnego – bardzo dobrze ugruntowana w literaturze chrześcijańskiej od starożytności do XVII w. – może wydawać się dość jednorodna, obejmuje bowiem zespół pism, których warstwa fabularna konsekwentnie wiąże się z zagadnieniem martyrium – męczeńskiej śmierci za wiarę. Co jednak istotne, ze względu na wartość historyczną narracji oraz ich […]
Pojęcie tortur obejmuje zespół praktyk procesowo-karnych, które były środkiem pozyskiwania zeznań i przyznania się do winy od podejrzanych lub oskarżonych, niekiedy także – zasądzonym sposobem wymierzenia kary. Tortury z założenia miały prowadzić do skrajnego psychofizycznego udręczenia człowieka poprzez zadawanie mu bólu, najczęściej przy pomocy zaprojektowanych do tego celu – mniej […]
Pokuta to postawa człowieka wobec jego grzechu i grzeszności – zarówno wobec własnych występków, jak również wobec szeroko pojętego zła. Postawa ta powinna być zakorzeniona w bojaźni Bożej, w pokornym żalu za popełnioną winę, w gotowości do walki z jej następstwami, wreszcie – w ufności w łaskę Bożą, poświadczonej licznymi […]
Termin „zmysły duchowe” bądź „zmysły duchowne” pojawia się kilkakrotnie w staropolskiej literaturze religijnej i odsyła do nurtu tradycji teologii mistycznej, który zakorzeniał się w myśli Orygenesa i w swej genezie związany był z alegoryczno-psychologiczną interpretacją fragmentów Biblii opisujących poznanie religijne w kategoriach zmysłowych (np. 2 Kor 2, 15; Ef 1, […]