Wartością stojącą w młodopolskiej hierarchii estetycznej wyżej niż „plastyczność” były muzyczne walory dzieła (Głowiński 1998: 323). Badacze krytyki wiążą ten stan rzeczy m.in. z wpływem idei Artura Schopenhauera (Podraza-Kwiatkowska 1997: 68) i z oddziaływaniem twórczości (także teoretycznej) Ryszarda Wagnera; mówi się nawet o pojawieniu się w krytycznoliterackim dyskursie Młodej Polski […]
Dźwięk
86 wpisów
Brzmienie miasta i jego funkcje Utrwalone w piśmiennictwie oświecenia dźwięki – ukazywane z odmiennych perspektyw i doznawane w różnorodny sposób – charakteryzują społeczność urbanistyczną i odzwierciedlają istniejące między jej członkami relacje. Ukazane są jako nośnik intencji, odczuć i emocji („[król] słuchających do płaczu pobudził” (Naruszewicz 2008: 64)), narzędzie służące formowaniu […]
Afekt, podobnie jak harmonia, jest jednym z podstawowych pojęć, które organizuje myślenie o muzyce w dawnych wiekach. Jak pouczały ówczesne traktaty filozoficzne i medyczne, odwołując się do autorytetu Arystotelesa, afekt miał naturę podwójną: psychiczną oraz fizjologiczną, sensualną. Stąd też muzyka, pojmowana zarówno jako aktywność intelektualna jak i sztuka pobudzająca zmysł […]
Miron Białoszewski, zapisując swoje utwory, „opowiada, nieustannie opowiada” (Głowiński 1997: 159). Dla jego twórczości charakterystyczne jest łączenie właściwości języka mówionego, potocznego i dziecięcego oraz rytmizacja i fonetyczne nacechowanie wypowiedzi (Barańczak 1974), a także patrzenie na świat „z tekstem”, podglądanie mowy „in statu scribendi” (Gleń 2004: 25–27). Na dostrzeżenie przez Białoszewskiego […]
![S. Themerson; „Wykład profesora Mmaa” [1958], ilustracje Franciszki Themerson, przedmowa Bertranda Russella, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2003, s. 264.](https://sensualnosc.bn.org.pl/wp-content/uploads/2024/04/HejmejAndrzej_Notacja-muzyczna-w-li-teraturze-XX-wieku_zalacznik12a-320x350.jpeg)
Użycie notacji muzycznej w rozmaitych tekstach literackich XX wieku wiąże się, po pierwsze, ze specyficzną, nietypową dla literatury formą przedstawiania stanów emocjonalnych (w myśl dobrze zakorzenionego w zachodnioeuropejskiej kulturze przekonania, iż muzyka potrafi wyrazić to, co niewyrażalne słowami), po drugie – z konwencją ujawniania komplikacji genologiczno-kompozycyjnych, mechanizmu transpozycji intermedialnej. Inaczej […]
Dźwiękowa panorama warszawskiego getta jest pochodną ogromnego stłoczenia jego mieszkańców, ich pauperyzacji i różnych form terroru, jakim było poddawane przez Niemców (Sakowska 1993, Engelking, Leociak 2001). Wydzielona przez okupanta część miasta, w której zamknięto ponad czterystutysięczną społeczność Żydów, przekształca się, a jej nowy obraz dźwiękowy staje się w dla diarystów […]
Ludowa koncepcja słowa W kulturze tradycyjnej słowo kojarzono głównie ze zmysłem słuchu, choć nie bez znaczenia pozostawały inne zmysły, na które ludzka mowa mogła oddziaływać. Akt mówienia pojmowany był bowiem nie tylko w kategoriach komunikacyjnych czy informacyjnych, lecz przede wszystkim w kategoriach sprawczych, czyli światotwórczych. Powszechnie sądzono, że głośne wypowiadanie […]
Tautogram to wyraz powstały od połączenia greckich słów tautós, oznaczającego „ten sam” lub „taki sam”oraz grámma, oznaczającego „litera”. Jest to taki rodzaj tekstu, w którym wszystkie słowa zaczynają się od tej samej litery. Autorem jednego z najsłynniejszych tautogramów jest dominikanin Johannes Leo Placentius, który w 1546 roku pod pseudonimem Publius […]
Nazwa tego utworu literackiego, najczęściej wierszowanego, pochodzi od greckich wyrazów lógos (słowo)i grḯphos (zagadka). W różnych źródłach stosuje się też nazwy „enigmat”, „gryf” lub po prostu „zagadka”, choć nie do końca znaczą one dokładnie to samo. Logogryf zawierał w sobie imię i nazwisko lub nazwę jakiegoś przedmiotu, którą czytelnik miał […]
Nadawanie walorów muzycznych zjawiskom natury czy cywilizacji jest zabiegiem, który można obserwować w licznych wierszach dwudziestowiecznych. „Umuzyczniane” w ten sposób elementy przyrody ożywionej, nieożywionej i zjawiska przyrody, a także elementy i zjawiska cywilizacji zyskują tym samym nowe, bogate jakości brzmieniowe. Poetyckie reprezentacje zjawisk akustycznych natury i cywilizacji, które opierają się […]