W tradycyjnej kulturze chłopskiej obcy – jako osoba przybywająca spoza orbis interior – uosabiał wszystkie właściwości świata nieoswojonego, niepodlegającego prawom, jakie rządzić miały kosmosem danej społeczności. Uchodził on zatem za istotę, która nie mieściła się w ramach przyjętej definicji swojskości i której nie sposób było przypisać jednoznacznie określonego statusu. Obcość […]
Obrzędy
10 wpisów
Wiersz numeryczny ma strukturę rytmiczną możliwą do rozpoznania w odbiorze akustycznym. Powinien więc docierać do słuchacza w postaci tekstu wypowiedzianego na głos, natomiast w lekturze cichej powinno się pojawić wyobrażenie na temat wewnętrznego słyszenia takiej recytacji. Nie oznacza to jednak, by wiersz numeryczny składał się wyłącznie z czystych elementów mowy […]
LNK Ręce w społecznościach chłopskich należały do niezwykle istotnych części ciała, przede wszystkim ze względu na funkcję użytkową, jaką pełniły w sensualistycznym poznawaniu i porządkowaniu świata. Dwie sprawne ręce pozwalały na pełną samodzielność w codziennych sytuacjach życiowych, jak ubieranie się, mycie czy przygotowywanie posiłków oraz dostarczanie pożywienia do ust, a […]
Mówienie i milczenie Usta w społecznościach tradycyjnych postrzegano nie tylko jako otwór cielesny, dzięki któremu dostarczano do organizmu pożywienie zaspokajające głód i uzupełniające rezerwuar życiowej energii. Tę zmysłową część ciała, kojarzoną z wargami, z pocałunkiem, a nawet aktem seksualnym, utożsamiano także z organem odpowiedzialnym za artykulację ludzkiej mowy, niezbędnej do […]
Zmysł smaku należy do podstawowego wyposażenia biologicznego wszystkich ludzi. W procesie ewolucji pozytywne i negatywne kojarzenie smaków pozwalało odróżnić produkty zdrowe od zepsutych i trujących, warunkując przetrwanie (por. Markowitsch 2001: 230). Uniwersalny charakter tego zmysłu potwierdza m.in. ogólnoludzka preferencja dla smaku słodkiego: w większości kultur smak miodu i cukru kojarzony […]
Ludowa koncepcja słowa W kulturze tradycyjnej słowo kojarzono głównie ze zmysłem słuchu, choć nie bez znaczenia pozostawały inne zmysły, na które ludzka mowa mogła oddziaływać. Akt mówienia pojmowany był bowiem nie tylko w kategoriach komunikacyjnych czy informacyjnych, lecz przede wszystkim w kategoriach sprawczych, czyli światotwórczych. Powszechnie sądzono, że głośne wypowiadanie […]
Ludowe praktyki z zakresu obrzędowości rodzinnej ( narodzinowej, weselnej, pogrzebowej) wiązały się z doniosłymi momentami ludzkiego życia, w których to dokonywała się zmiana dotychczasowego statusu ontologicznego człowieka. Istotną rolę odgrywały zwłaszcza rytuały funeralne, w centrum których znajdowało się ciało osoby zmarłej, poddanej procesowi wykluczenia ze społeczności. Pogrzebowe praktyki i działania […]
Czym jest sensualizm w religijności ludowej? Sensualizm uznawany jest przez wielu badaczy za jedną z podstawowych cech polskiej religijności ludowej, choć zakres odniesienia tego terminu oraz sposób jego definiowania czy też opisywania bywa bardzo różny i pozostaje przedmiotem dyskusji (Kasprzak 1999: 38, Zowczak 2000: 31). Kategorię tę w polskich badaniach […]
Wizualne znaki sacrum W polskiej religijności ludowej wzrok jest bez wątpienia podstawowym zmysłem, który umożliwia kontakt człowieka ze sferą sacrum i zamieszkującymi ją istotami nadprzyrodzonymi. W artykule tym zajmę się tymi aspektami „naoczności” nadprzyrodzonego, które mieszczą się zasadniczo w kręgu wyobrażeń chrześcijańskich i „okołochrześcijańskich”. Należy jednak zaznaczyć, że zagadnienie to […]
Jak pisze Ryszard Tokarski, „[…] nazwy barw stanowią grupę leksykalną bardzo mocno obciążoną kulturowo” (Tokarski 2004: 18). Kwestią dyskusyjną jest natomiast to, do jakiego stopnia informacje na temat funkcjonowania poszczególnych kolorów w kulturze (czyli – de facto – dane stanowiące kontekst pozajęzykowy) powinny być uwzględniane w analizie semantycznej. Przedstawię wybrane […]